آنچه گذشت دیدگاه محقق بود درباره خبر ضعیف در تنها نگاشته اصولی وی که اکنون در دست ماست. اکنون بنگریم که وی در عمل با روایتهای ضعیف چگونه روبرو میشده است.
دوم: حدیث ضعیف در «المعتبر»
محقّق در دیباچه المعتبر در جستار «سنت» نخست خبر متواتر و واحد را باز میشناساند و سپس نکتهای بس در خور درنگ را گوشزد میکند. بنگرید:
«ثم السنة إمّا متواترة، و هی ما حصل معها العلم القطعی باستحالة التواطؤ و خبر واحد: و هو ما لم یبلغ ذلک، مسنداً کان و هو ما اتصل المخبرون به إلی المُخْبِر، أو مرسلاً، و هو ما لم یتصل سنده. فالمتواتر حجة لإفادته الیقین، و کذا ما أُجمع علی العمل به، و ما أجمع الاصحاب علی اطراحه فلا حجة فیه.
مسألة: أفرط (الحشویة) فی العمل بخبر الواحد حتی انقادوا لکلّ خبر، و ما فطنوا ما تحته من التناقض، فإنّ من جملة الأخبار قول النبیّ صلی الله علیه و آله: (ستکثر بعدی القالة علیّ) و قول الصادق علیه السلام: (إنّ لکل رجل منا رجل۱ یکذب علیه) و اقتصر بعض عن هذا الإفراط فقال: کل سلیم السند یعمل به، و ما علم أنّ الکاذب قد یلصق، و الفاسق قد یصدق، و لم یتنبه أنّ ذلک طعن فی علماء الشیعة و قدح فی المذهب، إذ لا مصنِّف إلا و هو قد یعمل بخبر المجروح کما یعمل بخبر الواحد المعدَّل. و أفرط آخرون فی طرف رد الخبر حتی أحال العمل به عقلاً و نقلاً، و اقتصر آخرون فلم یروا العقل مانعاً، لکنّ الشرعَ لم یأذن فی العمل به، و کل هذه الأقوال منحرفة عن السنن، و التوسط أصوب، فما قبله الأصحاب أو دلّت القرائن علی صحّته عُمل به، و ما أعرض الأصحاب عنه أو شذّ، یجب اطراحه.۲
سخن محقق نکتههایی ارزشمند را از گونه نگاه فقیهان آن روز به حدیث بر مینماید. از یک سو اندیشهای فقهی را به نمایش مینهد که در پذیرش احادیث بسیار آسانگیر بودند و از سوی دیگر گروهی را که میپنداشتند تنها حدیث