نام پدر امام مهدى‏(ع)

مصادر حديثى معتبر شيعه و اهل سنّت تصريح كرده اند كه امام مهدى عليه السلام همنام با پيامبر اكرم صلى اللّه عليه وآله است؛ امّا در مورد نام پدر امام مهدى عليه السلام، تنها در برخى از مصادر حديثى اهل سنّت، به همنامى نام پدر امام مهدى عليه السلام با نام پدر پيامبر صلى اللّه عليه وآله با عبارت «و اسم أبيه اسم أبى» اشاره شده است.[۱]هر چند اين گزارش در منابع شيعه (البتّه با اسنادى كه در منابع اهل سنّت است) گزارش شده،[۲]ولى با عقيده پيروان اهل بيت در تعارض است.

در باره اين زياده ، دو نكته شايسته توجّه و دقّت است :

۱. اين گزارش در مصادر حديثى اهل سنّت ، «شاذ» شمرده مى شود؛ زيرا در بين گزارش هاى متعدّد آنان در باره همنام بودن امام مهدى عليه السلام با پيامبر صلى اللّه عليه وآله، تنها يك گزارش به نقل از عبد اللَّه بن مسعود ، داراى اين زيادت است[۳]، به علاوه از ميان صحاح ستّه ، تنها سنن أبى داوود، اين زيادى را آورده است . اين در حالى است كهاصل حديث در صحيح البخارى و صحيح مسلم، سنن الترمذى ، سنن نسائى ، سنن ابن ماجة و كتاب هاى كهن و معتبر حديثى اهل سنّت نظير: الموطأ مالك و مسند ابن حنبل، گزارش نكرده اند و گنجى شافعى به درستى گفته است:

و القول الفصل فى ذلك أنّ الإمام أحمد مع ضبطه و إتقانه روى هذا الحديث فى مسنده فى عدّة مواضع «و اسمه اسمى».[۴]

و سخن نهايى، آن است كه امام احمد، با دقّت و استوارى اى كه در نقل روايت ها داشته، در مسند خود در چند مورد، تنها عبارت «نام او نام من است» را روايت كرده است.

۲. بسيار محتمل است كه اين زيادت در ابتداى قيام بنى عبّاس و بنى حسن در اوايل قرن دوم هجرى پديد آمده باشد. آنان براى توجيه قيام خويش با محمّد بن عبد اللَّه محض بيعت كردند و براى ترويج و گسترش عقايد خويش ، محتاج به پديد آوردن وجهه خاصّ براى او بودند . همنامى او با پيامبر صلى اللّه عليه وآله و همنامى پدرش با پدر پيامبر صلى اللّه عليه وآله، حربه تبليغى بسيار قوى در اختيار آنان مى نهاد تا قيام خويش بر ضدّ بنى اميّه را با قيام مهدوى پيوند زده، از فرصت پديد آمده بهترين استفاده را ببرند .[۵]

عبّاسيان پس از قدرت يافتن، همين تبليغات را براى محمّد بن عبد اللَّه منصور برپا كردند و او را مهدى خواندند . ظاهراً در اين زمان ، گزارش «اسم أبيه اسم أبى» شهرت يافته بود.[۶]