ارتباط عقل و دین در قرآن و حدیث

مشخصات :

مقطع و رشته تحصیلی : كارشناسى ارشد الهیات و معارف اسلامى
مرکز آموزشی : مركز تربیت مدرس حوزه علمیه قم
سال دفاع : 1371

چکیده :

(۲)
ارتباط عقل و دین در قرآن و حدیث

اسماعیلى، ذبیح ‏اللَّه

كارشناسى ارشد الهیات و معارف اسلامى
مركز تربیت مدرّس حوزه علمیه قم
استاد راهنما: دكتر ابراهیمى دینانى، غلامحسین
استاد مشاور: دكتر بهشتى، احمد
۱۳۷۱
۱۷۴

موضوع پایان‏ نامه، بررسى ارتباط عقل و دین در آیات قرآن و احادیث معصومان‏ علیهم السلام است. نگارنده، پس از تعاریفى كه از عقل در قرآن، احادیث و روایات معصومان ‏علیهم السلام و لغت آورده، مى ‏گوید به این نتیجه رسیده كه عقل، نیرویى است تشخیص دهنده و ملاك فهم و درك، كه انسان را از حیوان جدا مى ‏كند، و همه تعاریف، در نهایت به یك چیز برمى ‏گردد، گرچه از نظر عبارت با یكدیگر اختلاف دارند؛ لیكن اگر دقّت شود، هر تعبیر از عقل، در واقع، به بُعدى از ابعاد آن اشاره دارد، نه این‏كه تعریف حقیقى عقل باشد و به عبارت مصطلح، به آن «شرح الإسم» مى ‏گویند، نه تعریف حقیقى. بنا بر این، نگارنده، ارزش عقل را از دیدگاه دین به معناى جامعش بررسى كرده و چون در جمع‏بندى بین تعاریف عقل به این نتیجه رسیده كه عقل در مجموع، وسیله سعادت و كمال بشر است ، رابطه بین عقل و دین را در همین نقطه مشترك مى‏داند و همسویى عقل و دین را به اثبات مى‏رساند. كلّیات بحث در این پایان‏نامه، بر محور سه بخش قرار داده شده است: در بخش نخست، نگارنده، ابتدا معانى عقل در لغت، فلسفه، كلام، اخلاق، قرآن و حدیث، مورد بحث و بررسى قرار داده است. در بخش دوم، اهمّیت و ارزش عقل در قرآن كریم مورد بررسى قرار گرفته است. در بخش سوم، مقام و ارزش عقل از دیدگاه حدیث، مورد توجّه قرار گرفته، كه به دلیل گستردگى مباحث، قسمت زیادى از مطالب پایان‏نامه را به خود اختصاص داده است. مباحث مطرح شده در بخش اخیر، به اجمال عبارت‏اند از: ۱ . عقل، قوّه و قدرت شناخت، ۲ . راه شناخت عقل، ۳ . منابع عقل و اندیشه، ۴ . خاصیت استقلال در شناخت عقل، ۵ . عوامل شكوفایى عقل، ۶ . موانع رشد و تعالى عقل، ۷ . ارتباط عقل و علم، ۸ . ارتباط عقل و عبادت، ۹ . تقابل عقل و جهل، ۱۰ . عقل، ملاك هویت انسان. در این نوشتار، نگارنده، در رجوع به منابع تحقیق خود از كتاب پُر ارزش تفسیر المیزان علامه طباطبایى(ره) به نیكى یاد كرده و آن را تفسیرى جامع براى كار تحقیقى خود دانسته و علاوه بر استفاده گسترده از جوامع روایى شیعه، احادیث منابع اهل سنّت را هم مدّ نظر داشته و مورد استفاده قرار داده است.

کلیدواژگان :