387 - انجام چه کارهایی اولویت دارد؟

و استَعمِلْني بما تَسألُنِي غَداً عَنهُ‏.[۱]

فراز دیگر از دعای نورانی مکارم الاخلاق این جمله است که به خدا عرض می‌کنیم خدایا! مرا به کاری وادار که فردا درباره آن از من سؤال می‌کنی.
چنانچه گذشت، این جمله و جملات قبل و بعد از آن، با هم مرتبط هستند. در جمله قبل داعی از خدا می­خواهد او را از آنچه اهتمام به آن مشغولش می‌سازد، کفایت کند. به این معنا که وسیله‌ای فراهم سازد تا با پرداختن به کارهای مهم­تر، در وقت و عمرش صرفه‌جویی شود. حال در این جمله آن کار مهم­تر را معرفی می­کند و آن کاری است که فردا از آن سؤال می­شود.
برخی از کارهایی که انسان در این دنیا انجام می­دهد، اهمیتی ندارد، لذا در روز قیامت نسبت به آنها مورد سؤال قرار نمی­گیرد؛ ولی برخی کارها مسئولیت آور است و چه خوب است که خدا توفیق دهد انسان وقتش را صرف این کارها کند. اما اینکه این کارها چیست که از آنها سؤال می­شود؟ خود مسئله­ای است که باید روشن شود.
طبق روایات اولین چیزی که از انسان هنگام ورود به عالم برزخ سؤال می­شود، سؤال از عقاید است. در روایتی امام سجاد علیه السلام سؤالات «نکیر» و «منکر» را اینگونه بیان می­دارند:
ألَا و إنَّ أوَّلَ ما يَسألانِكَ عن ربِّكَ الذي كُنتَ تَعبُدُهُ، و عن نَبيِّكَ الذي ارسِلَ إلَيكَ، و عن دِينِكَ الذي كُنتَ تَدِينُ بهِ، و عن كتابِكَ الذي كُنتَ تَتلُوهُ، و عن إمامِكَ الذي كنتَ تَتَولّاهُ.
بدان! نخستين پرسشى كه آن دو از تو مى‏كنند درباره پروردگار توست، كه او را مى‏پرستيدى و درباره پيامبر تو، كه برايت فرستاده شده و درباره دينت، كه به آن باور داشتى و درباره كتابت، كه تلاوتش مى‏كردى و درباره امامت، كه ولايت او را داشتى.
پس سؤال از خدا، پیامبر، دین، قرآن و امام از اولین پرسش­های عالم قبر است. اینها عقایدی است که باید انسان آنها را باور داشته باشد تا بتواند آنجا پاسخ­گو باشد. این طور نیست که هر کس در این دنیا با زبان اقرار به این عقاید کند، آنجا هم بتواند جواب دهد، زیرا ممکن است قلباً به آنها معتقد نباشد و به تعبیر قرآن ﴿اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ﴾ باشد و آن روز که دهانش مُهر می­شود ﴿الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلى‏ أَفْواهِهِمْ﴾، نتواند اقرار کند.
در ادامه روایت می­فرماید، پس از سؤال از عقاید، از عمر و مال انسان سؤال می­شود:
ثُمّ عن عُمُرِكَ فيما أفنَيتَهُ، و مالِكَ مِن أينَ اكتَسَبتَهُ و فيما أتلَفتَهُ فَخُذْ حِذرَكَ و انظُرْ لِنَفسِكَ، و أعِدَّ للجَوابِ قَبلَ الامتِحانِ و المُساءلَةِ و الاختِبارِ.[۲]
سپس از عمرت، كه آن را چگونه صرف كردى و دارايى‏ات، كه از كجا به دست آوردى و در چه راه خرج كردى. پس، بهوش باش و براى خودت فكرى كن و پيش از شروع امتحان و پرسش و آزمون، خويشتن را براى جواب گويى آماده ساز.
خداوند به ما کمک کند تا بتوانیم پاسخگوی سؤال‌های قبر و قیامت باشیم.


[۱]. الصحيفة السجّاديّة: الدعاء ۲۰.
[۲]. بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج ۷۸، ص ۱۴۳، ح ۶.