سخنى در باره موى سر پيامبر(ص)

سخنى در باره موى سر پيامبر(ص)

چگونگی موی پیامبر(ص) نگهداری آن، مورد توجه این نوشته است.

پيامبر اكرم(ص)[۱]زيبا و آراسته بود و موهاى مشكى و موجدارش بر اين زيبايى خدادادى مى افزود.[۲]پيامبر(ص) به نگاهدارى مو اهمّيت مى داد و اين كار را به ديگران نيز توصيه مى فرمود.[۳]ايشان موى سرش را با سدر و مانند آن مى شست،[۴]شانه مى كرد، مرتّب مى نمود[۵]و به آن روغن مى زد،[۶]به گونه اى كه چند عدد تار موى سفيد شده در سر ايشان، زير موهاى ديگرش پنهان مى شد.[۷]پيامبر(ص) موهايش را نمى سترد و تا كنون به گزارشى در اين باره دست نيافته ايم. تنها گزارش، مربوط به تراشيدن موى سر در اعمال حج و براى اداى وظيفه «حَلق» است. موهاى پيامبر(ص) بلند بود ؛ امّا حد و اندازه داشت. در بخش ميانى و پشت سر، از لاله گوش مباركش فراتر نمى رفت و در قسمت جلو، آن اندازه نبود كه نياز به فرق گشودن داشته باشد.

احاديث شيعه بر امر اوّل اتّفاق نظر دارند ؛[۸]امّا احاديث اهل سنّت، دو دسته اند: روايت ابو داوود و ابن ماجه و ابن حنبل از عايشه، مشابه احاديث شيعى اند ؛[۹]امّا روايت بخارى و مسلم و برخى ديگر از محدّثان اهل سنّت از اَنَس و نيز روايت ابن حنبل از ابو رمثه مى گويند: موى پيامبر(ص) تا روى شانه هاى مباركشان مى رسيد.[۱۰]

برخى منابعِ هر دو دسته اين احاديث، نزد اهل سنّت معتبرند، هرچند روايت بخارى نزد آنان مقبول تر است ؛ امّا نزد ما، روايت عايشه به دليل همسانى با احاديث شيعه، مقدّم است. از اين رو نمى توان بلندى موى پيامبر(ص) را تا روى شانه دانست، بويژه اين كه بلندى متعارف موى مردان و بويژه پيامبران، تا روى گوش است و نه تا روى شانه.[۱۱]

در باره حد و اندازه موى جلوى سر پيامبر(ص) نيز بيشتر احاديث شيعى بر اين امر اتّفاق دارند كه به اندازه اى نبوده كه به فرق باز كردن نياز داشته باشد و تنها استثنا، فاصله زمانى صلح حديبيّه تا عمره قضاست كه حديث كلينى از ابو بصير از امام صادق عليه السلام بِدان اشاره كرده است.[۱۲]اين حديث، فرق باز كردن را سيره و عادت پيامبر(ص) ندانسته است ؛ امّا وقوع آن را براى مدّتى نه چندان طولانى و به گونه استثنا پذيرفته است.

اين معنا مى تواند همه احاديث شيعه و اهل سنّت را در اين باب با هم جمع كند ؛ يعنى مى توانيم چنين بگوييم كه موى پيامبر(ص) آن اندازه بلند نبوده كه از پشت به شانه بريزد و از جلو به فرق باز كردن نياز داشته باشد ؛ امّا براى چند ماه ـ در فاصله ميان ماجراى حديبيّه و عمره قضا و به اميد تحقّق وعده الهى ـ پيامبر(ص) موهايشان را فرو هشته و به احتمال فراوان ـ و به صورت طبيعى در اواخر اين دوره ـ مويشان از لاله گوششان فرا رفته و تا شانه هايشان رسيده است. از اين رو، پيامبر اكرم(ص) براى آن كه مويشان به صورتشان نريزد، آن را مى بافتند و چون گشوده مى شد، فرق باز مى نمودند.[۱۳]


[۱]. به قلم فاضل ارجمند ، جناب آقاى عبد الهادى مسعودى .

[۲]. ر . ك : ص ۳۸۷ ح ۱۱۲۲ .

[۳]. پيامبر خدا(ص) فرمود : «الشَّعرُ الحَسَنُ مِن كِسوَةِ اللّهِ فَأَكرِموهُ ؛ موى زيبا ، پوشش خدادادى است . پس ، آن را گرامى بداريد» و نيز فرمود : «مَنِ اتَّخَذَ شَعرا فَليُحسِن وِلايَتَهُ ، أو لِيَجُزَّهُ ؛ هر كس مو مى گذارد ، بايد آن را خوب نگهدارى كند ، و گرنه آن را بچيند» وسائل الشيعة : ج ۱ ص ۴۳۱ باب ۷۸ ح ۱ .

[۴]. ر . ك : ص ۲۳۷ شستن سر و رو با سدر .

[۵]. ر . ك : ص ۳۷۹ ح ۱۱۰۶ خودآرايى براى يارانش و ص ۴۰۱ ح ۱۱۴۷ و ۱۱۴۹ (باز كردن موى سر) .

[۶]. ر . ك : ص ۴۰۳ روغن زدن .

[۷]. ر . ك : ص ۳۹۱ ح ۱۱۳۳ و ۱۱۳۴ .

[۸]. ر . ك : ص ۳۸۵ ح ۱۱۲۰ ، ص ۳۸۷ ح ۱۱۲۳ و ۱۱۲۴ ، ص ۳۸۹ ح ۱۱۳۰ .

[۹]. ر . ك : ص ۳۸۷ ح ۱۱۲۱ .

[۱۰]. ر . ك : ص ۳۸۷ ح ۱۱۲۶ و ص ۳۸۹ ح ۱۱۲۷ .

[۱۱]. ر . ك : ص ۳۸۹ ح ۱۱۳۱ .

[۱۲]. ر . ك : ص ۳۸۹ ح ۱۱۳۲ .

[۱۳]. ر . ك : ص ۳۸۷ ح ۱۱۲۳ .