تبلیغ بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ

همانگونه که عنوان کتاب نشان می دهد، با استفاده از قرآن و حدیث و نیز وقایع تاریخی، به تبیین وظیفه خطیر تبلیغ پرداخته شده است.

نویسنده در این مجموعه بر آن بوده است که با گردآوری آیات قرآن و احادیث معصومان(ع) در این باره، آغازگر گام هایی برای سازماندهی تبلیغ در نظام اسلامی شود. وی در فصل هایی به بررسی عوامل موفقیت مبلّغ، جایگاه تبلیغ و مبلّغ، رسالت، و وظایف و ویژگی های مبلّغ، مخاطب شناسی، زمان و مکان در تبلیغ، ابزارهای تبلیغ و آداب، آفات و آثار تبلیغ پرداخته است.

ترجمه:

التّبلیغ فی الکتاب و السنّة، محمّد محمّدی ری شهری، قم: دار الحدیث، چاپ چهارم، ۱۳۹۳ش، وزیری، ۲۸۸ ص، عربی.

گزیده سخن مترجم کتاب تبلیغ بر پایه قرآن و حدیث

تبليغ دين در كنار پاسبانى از حريم آن ، مهم ترين وظيفه اى است كه بر دوش حوزويان ، به عنوان ميراثبَران انبيا و اوصياى الهى سنگينى مى كند و قرآن كريم با توصيه به دعوت مردم به سوى خداوند از رهگذر موعظه ، حكمت و جدال احسن،[۱]آن را نيكوترين سخن برشمرده[۲]و با آوردن آيه نَفْر ، انذار و تبليغ دين را هدف نهايى فراگيرى دانش دينى دانسته است.[۳]

از طرفى تاريخ پر فراز و نشيب اسلام ، به نيكى گواهى مى دهد كه انتشار اين دين آسمانى در اقصى نقاط جهان ، رهين تلاش بى وقفه و صبر و پايدارى مبلّغان مخلصى همچون : على بن ابى طالب عليه السلام و مُصعب بن عمير بوده است ؛ چنان كه انتشار اسلام در سده هاى پسين در شبه قارّه ، آسياى جنوب شرقى ، چين ، بخشى از افريقا و .. . با مسئوليت شناسى و همّت والاى مبلّغانى كه گاه به كار تجارت نيز مشغول بودند ، به انجام رسيد .

آنچه امروزه جايگاه و اهمّيت تبليغ را بيش از پيش مى سازد ، تلاش مستمر و بى وقفه سازمان هاى استعمارى ، با تكيه بر بودجه هاى كلان ، براى ترويج دين هاى منسوخ و يا بَرساخته به منظور كم فروغ ساختن نور اسلام و دست هاى آشكار و پنهان شياطين در ويران ساختن بنياد عقيده و اخلاق با ايجاد شبهه و تشكيك در مبانى دينى و ترويج مفاسد اخلاقى است كه مسئوليّت همگان ، بويژه دست اندركاران مديريت حوزه و فضلا و طلاّب جوان را براى رساندن پيام هاى نورانى اسلام به سرزمين تفتيده دل هاى مردم ، بخصوص جوانان و نوجوانان ، دو چندان مى سازد .

در چنين شرايطى ، دانستن اين نكات كه مبلّغ دينى بيش از هر چيز به سرمايه علمى و عملى نيازمند است و مى بايد سطح مخاطب و شيوه ارتباط با او را بشناسد و در راه تبليغ ، مرارت ها و سختى ها را به جان بخرد و ...، آن هم از زبان پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلامكه زندگى شان لبالب از عشق و شيدايى نسبت به دين بوده و در اين راه ، نيش زبان و سنان دشمنان و نادانان را به جان خريدند ، بس شنيدنى است ؛ كار سترگى كه مؤلّف محترم اين اثر گرانسنگ ، استاد فرزانه حجة الاسلام والمسلمين رى شهرى توفيق انجام دادن آن را يافته و با گردآورى تمام روايات مرتبط با اين موضوع از منابع روايى فريقين و دسته بندى روشمند آنها ، تصويرى روشن از جايگاه و روش تبليغ را در سيره قولى و عملى پيشوايان دينى ترسيم كرده و خدمتى شايسته به جامعه دينى تقديم داشته است .

بخشی از پيش گفتار کتاب تبلیغ بر پایه قرآن و حدیث

آنچه پيش روست ، هشتمين كتاب از دانش نامه ميزان الحكمه (موسوعة ميزان الحكمة ) است كه به صورت مستقل ، منتشر مى گردد .

اين كتاب براى نخستين بار ، نصوص اسلامى (متون قرآن و حديث) را در زمينه هنر تبليغ ، اهميّت و آداب و آفات آن و مسئوليت مبلّغ ، به صورتى نو و موضوعى ، در اختيار مبلّغان و پژوهشگران قرار مى دهد .

آشنا ساختن همه جانبه مبلّغان اسلامى با هنر تبليغ ، نيازمندِ مؤسّسه اى آموزشى ويژه تبليغات است كه اميد داريم «سازمان تبليغات اسلامى» براى تأسيس آن در آينده اى نزديك ، همّت گمارد و اين نوشتار ، به بركت سخنان نورانى قرآن و رسول اكرم و اهل بيت عليهم السلام ، درآمدى نيكو براى انجام اين امر مهم شود .

خلاصه اى از شيوه تدوين اين كتاب :

۱ . كوشيده ايم تمام رواياتى را كه مربوط به موضوع «تبليغ» بوده ، از منابع روايى شيعه و اهل سنّت ، گردآورى كنيم . اين كار ، با بهره گرفتن از رايانه و گزينش فراگيرترين و موثّق ترين روايات (برگرفته از كهن ترين منابع) ، انجام گرفته است .

۲ . كوشيده ايم از تكرار روايات ، پرهيز كنيم ، مگر در موارد ذيل :

الف ـ هنگامى كه در تفاوت ميان واژه ها و اصطلاحات ، نكته مهمّى وجود داشته است .

ب ـ هرگاه ميان الفاظ روايات شيعى و اهل سنّت ، تفاوت وجود داشته است .

ج ـ هرگاه متن روايت مربوط به دو باب بوده است ، البته به شرط آن كه بيشتر از يك سطر نباشد .

۳ . هرجا رواياتى وجود داشت كه يكى از رسول خدا و بقيه از ائمه اطهار عليهم السلام نقل شده اند ، روايت پيامبر صلى الله عليه و آله را در متن و نشانى روايات ساير معصومان عليهم السلام را در پاورقى آورده ايم.

۴ . پس از ذكر آيات قرآنى هر باب، روايات منقول از معصومان عليهم السلام را به ترتيب از پيامبر اكرم تا امام قائم(عج) آورده ايم ، مگر آن جا كه روايتى به تفسير آيات آن باب پرداخته است كه در اين صورت ، بر ساير روايات، مقدّم شده است ؛ چنان كه در برخى موارد، تناسب روايت ها مقتضى آن بوده كه ترتيب پيش گفته، مراعات نشود.

۵ . در آغاز روايات، تنها نام معصوم عليه السلام ياد شده است، مگر در مواردى كه راوى، فعل معصوم را نقل كرده باشد، يا پرسش و پاسخى در بين باشد، يا راوى در متن، سخنى را آورده باشد كه در ضمن گفتار معصوم نگنجد.

۶ . منابع متعدّد روايات در پاورقى آمده و طبق ميزان اعتبارشان چيده شده اند.

۷ . در جايى كه روايات در منابع اوّليه به طور كامل بوده است ، مستقيما از آنها نقل شده اند و از بحار الأنوار و كنز العمّال ، به عنوان دو جامع روايى شيعى و سنّى ، در پايان منابع ، ياد شده است .

۸ . گاه پس از ذكر منابع به ساير منابع ، ارجاع داده شده است . اين ارجاعات در صورتى است كه متن روايت ذكر شده ، با متن روايتى كه بدان ارجاع داده شده ، مرتبط بوده؛ اما تفاوت زيادى داشته اند.

۹ . ارجاعات در پايان باب هاى كتاب ، نشان دهنده ارتباط بيشتر ميان آن باب هاست .

۱۰ . در قسمت «نكته» كه در آخر برخى فصل ها و باب ها آمده ، نگرش جامعى به روايات آن باب انعكاس يافته ، و گاه پيچيدگى اى كه در برخى روايات آمده ، مشخّص ساخته است .

۱۱ . نكته اى كه از اهمّيت بسزايى برخوردار است، اين است كه كوشيده ايم تا حدّ امكان ، از رهگذر تقويت مضمون روايات هر باب با قرائن عقلى و نقلى ، نوعى اطمينان به صدور حديث از معصوم را به دست بدهيم .

[۱]نحل ، آيه ۱۲۵ .

[۲]فصّلت ، آيه ۳۳ .

[۳]توبه ، آيه ۱۲۲ .

[۴]در بازنگرى ترجمه و ويرايش دوباره آن ، بيشتر از ترجمه نهج البلاغةى استاد سيّد جعفر شهيدى وام گرفته شد . (س. ع)