آيه ، در لغت و اصطلاح
پرسش :
آيه ، در لغت و اصطلاح به چه معناست؟
پاسخ :
كلمه «آيه» در قرآن ، ۸۶ بار به صورت مفرد و ۲۹۶ بار به شكل جمع آمده است.[۱]در باره ريشه واژه «آيه» ميان لغويان اختلاف است . برخى اصل آن را «أ ى ى» به معناى مكث و انتظار مى دانند.[۲]جوهرى و مصطفوى (از واژه شناسان خبره)، اين كلمه را از ريشه «أوى» به معناى توجّه و قصد مى دانند.[۳]برخى نيز مى گويند: آيه از «اَىْ» به معناى آشكار كردن گرفته شده است.[۴]راغب ، همين ريشه را با تشديد ياء (به شكل «اَىّ») به صورت يك احتمال ذكر مى كند و مى گويد: درست ، آن است كه آيه از مصدر «تأيّى» به معناى تثبّت و پايدارى گرفته شده باشد.[۵]
لغويان براى «آيه» چند معنا گفته اند: ۱. گروه. ۲. شگفتى. ۳. نشانه. ۴. چيزى كه براى رسيدن به هدف و مقصودى به آن توجه كنند و آن را وسيله قرار دهند.[۶]
در تعريف اصطلاحى «آيه» گفته شده: قطعه اى از قرآن است كه در سوره اى واقع شده و شروع و پايان دارد و از چند جمله يا كلمه - گرچه برخى در تقدير باشند - تشكيل شده است.[۷]علامه طباطبايى مى گويد: «آيه قطعه اى از قرآن است كه جدا از قبل و بعد خود ، قابل تلاوت باشد».[۸]در تعريفى دقيق تر گفته شده: آيه، پاره اى از حروف يا كلمات يا جمله هاى قرآن، واقع در يك سوره ، با فاصله معيّن [از قبل و بعد] و جدا از قبل و بعد است.[۹]
[۱]المعجم الإحصائى : ج ۲ ص ۲۴ - ۳۰ .
[۲]معجم مقاييس اللغة : ج ۱ ص ۱۶۷ مادّه «أيى».
[۳]صحاح اللغة : ج ۶ ص ۲۲۷۵ مادّه «أيى»؛ التحقيق فى كلمات القرآن : ج ۱ ص ۱۸۶ مادّه «أيى» (مقاله «آيه» ، سيّد محمّدباقر حجّتى).
[۴]جمهرة اللغة : ج ۱ ص ۲۵۰ مادّه «آيه».
[۵]مفردات ألفاظ القرآن : ص ۳۳ مادّه «اَى».
[۶]ر.ك: البرهان فى علوم القرآن : ج ۱ ص ۲۶۶؛ التحقيق : ج ۱ ص ۱۸۶ مادّه «آيه».
[۷]الإتقان فى علوم القرآن : ج ۱ ص ۱۸۰.
[۸]الميزان فى تفسير القرآن : ج ۱۳ ص ۲۳۱.
[۹]دائرة المعارف قرآن كريم : ج ۱ ص ۴۰۸ مدخل «آيه» .
بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت