به بند كشيده شدن شیطان در ماه رمضان

روزه به طور طبيعى، زمينه هایى را كه شيطان بر اساس آنها، انسان را به گم راهى مى كشاند، از بين مى برد. به تعبير دقيق تر، زنجيرى كه در ماه رمضان، شيطان را به بند مى كشد، چيزى جز خودِ روزه نيست. از اين رو، پيامبر خداˆ می فرماید: «شيطان در انسان جارى مى شود، همچون جريان خون. پس با گرسنگى، مجارى او را تنگ كنيد».[۱]

در نتیجه، روزه با زنجيرش، نه تنها شيطان را به بند مى كشد، بلكه كشش هاى نفْس امّاره را هم مهار مى كند و آن را به اسارت در مى آورد. به فرمودۀ امير مؤمنان†: «گرسنگى، چه خوب ياورى براى اسير كردن نفْس و شكستن عادت آن است!».[۲]

بر اين اساس، هدف همۀ رواياتى كه برای بیان نقش گرسنگى در خودسازى و تربيت نفْس، وارد شده اند، ايجاد مانع طبيعى در برابر سلطۀ شيطان بر انسان و نگهدارى وی از كشش ها و اغواگرى هاى نفْس و نيز آزادسازى نيروهاى عقلى و شكوفاسازى استعدادهاى انسانى است؛ زیرا شهوت ها با خوردن و نوشیدن تقویت می شوند. به نمونه های دیگری از این احادیث دقت کنید:

پيامبر خداˆ فرمود: «به وسيلۀ گرسنگى و تشنگى، با نفس خويش مبارزه كنيد؛ چرا كه پاداش آن، مثل پاداش جهادكننده در راه خداست».[۳]

نيز فرمود: «دل هاى خود را با كم خنديدن و كم خوردن، زنده كنيد و آن را با گرسنگى، پاك سازيد تا صاف و رقيق شود».[۴]

روزه گرفتن، افزون بر پشتوانه اى كه به طور طبيعى برای جلوگيرى از سلطۀ شيطان بر روزه داران پديد مى آورد، خود به خود، زمينه ساز شمول عنايت هاى خدا بر آنان مى گردد. آنچه در روايات با عنوان «به بند كشيدن شياطين در ماه رمضان» آمده است، به همين نكته اشاره دارد.

باید گفت: عنايت الهى، گزاف نيست تا سؤال شود: چرا خداى سبحان، مانع سلطۀ شيطان نمى شود؟ هرگز؛ بلكه ريشۀ اين توفيق الهى، در انتخاب خود انسان و ورود او به ميهمان سراى رمضان نهفته است.[۵]