اعتبار دعاهای ابن طاووس از نگاه او - صفحه 209

سجع، تکلف‌آور و براي غير خدا باشد و يا در شأن آداب سنت و کتاب نباشد، چنان که در اين روايات آمده است، نبايد در قران و کلام معصومان، بويژه صحائف زين العابدين، دعاهاي مسجع و منثور و مرتب آمده باشد، در حالي که فراوان يافت مي‌شود. ۱
وي شواهدي از معصومان، بويژه امام صادق علیه السلام بر جواز انشاي دعا از کتاب عبدالله بن حماد انصاري و کتاب الدعاء سعدبن عبدالله، از امام صادق علیه السلام نقل کرده است. به موجب اين روايات، امام در پاسخ درخواستي که از او شده بود، بر اين پايه که دعايي تعليم دهد، فرمود:
إنّ أفضل الدعاء ما جري علي لسانک.۲
شمار اين دعاها اندک است و ابن طاووس به انشاي آنها اشاره کرده است. لذا با ديگر دعاها اشتباه نمي‌شود. بر پاية اين مطلب، اين سخن محقق خوانساري ـ که ابن طاووس در فصاحت نطق و بلاغت كلام چنان برجسته و قوي بود که در موارد بسيار، عبارات دعاهاي انشايي او، که به وي الهام مي‌شد، با عبارات أهل بيت عصمت( اشتباه مي‌شود ـ ۳ موجه و قوي نمي‌نمايد؛ چه به قول محدث نوري ـ که معاصر او بوده ـ شيوه معروف ابن طاووس در تأليفاتي مانند، الأمان من الاخطار، ۴ مهج الدعوات، ۵ الدروع الواقيه ۶ و... اين است که هنگامي مي‌خواهد دعاي انشايي خود را ذکر کند، به آن تصريح مي‌کند. ۷ نيز او در مصباح الزائر ـ که شاهد مثال محقق خوانساري ـ است تصريح کرده، آنچه در اين کتاب است، چيزهايي است که آنها را روايت کرده يا ديده است. ۸

وجاده و اجازه گونه‌هاي نقل حديث

ابن طاووس روايات را از طريق اجازه از مشايخ خود و يافتن در کتاب‌ها و اصول قابل اعتماد نقل کرده است. وي اگر چه از جايگاه اجازه و وجاده در ايجاد اعتماد به صحت روايت سخن نگفته، تأکيد وي بر طريق اجازه ـ که با اشاره به اصل اجازه و زمان و مکان آن نمايان است ـ و نيز گزارش از کتاب‌ها و اصول ـ که گاه با ذکر نسخه و نسخه‌ها و کاتب و تاريخ و مکان و صفحه و سطر همراه است ـ نشان مي‌دهد وي به اين کتاب‌ها و اصول اعتماد داشته است.
ابن طاووس، در اکثر موارد، در ابتداي ذکر روايت، به طريق تحمل آن اشاره کرده است. گويا اين اشاره، گاه بيش از يک طريق را شامل مي‌شود؛ مانند، رأيت و رويت، ۹ رويناها و وجدناها. ۱۰ وي از طريق

1.. ص۲۰، ص۹۹ و ص۱۱۷.

2.. ص۳۳۶ ـ ۳۳۷.

3.. ص۳، ص۵۷ و ص۶۰.

4.. الامان من الاخطار، ص۲۰.

5.. همان، ص۲۰.

6.. روضات الجنات، ج‌۴، ص۳۳۰، ش۴۰۵.

7.. خاتمة المستدرک وسائل الشيعة، ج‌۲، ص‌‌۴۵۱ ـ ۴۵۶.

8.. مصباح الزائر، ص‌۱۰۹؛ خاتمة مستدرك وسائل الشيعة، ج‌۲، ص۴۵۰.

9.. اقبال الاعمال، ج۱، ص‌۲۸، ص۴۳ و ص‌۱۵۱.

10.. همان، ج۱، ص‌۳۴۰.

صفحه از 215