است؛ اما در برخي از احاديث اهل سنت (حديث تأبير النخل) مطالبي نقل شده است كه موجب ابهام و طرح پرسشهايي در اين مورد شده كه آيا واقعاً پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) از زوجيت گياهان و لقاح آنها آگاهي داشت؟! و آيا گرده افشاني گياهان را ممنوع ساخت و گرفتار خطاي علمي در اين مورد شد؟!
از اين رو، برخي در اين مورد شبهاتي را مطرح كرده و مينويسند:
ابنعربي همه هم (همو كه امام خميني خواندن فتوحاتش را به منزله گل سرسبد معارف اسلامي و عرفاني به گورباچف توصيه ميكرد) در فصول الحكم در فصل شيسي، در باب اين كه كامل از همه جهان برتر از ناقص نيست، ميآورد كه: پيامبر اكرم، اعراب را از دخالت در لقاح گياهان و از گرده افشاني از نخلهاي نر بر نخلهاي ماده منع ميكرد و چون درختان كم بار شدند به اشتباه خود پي برد و گفت: شما امور دنيايي را نيكوتر ميدانيد و من كار دين را نيكوتر از شما ميدانم . ۱
ايشان بر آن است كه اين گونه اشتباهات و خطاهاي علمي پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) ـ كه در اين حديث آمده است ـ منافاتي با نبوت (عصمت و علم پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم)) ندارد؛ همانطور كه در جاي ديگر، به اين مطلب تصريح كرده است.
نكته اين است كه مسلمانان و اكابر علم و عرفانشان، قرنها با اينگونه زيستهاند و بدانها باور داشتهاند و آنها را مطلقاً منافي ايمان و نبوت ندانستهاند.
اينك حديث تأبير النخل را از چند زاويه با شيوه نقد رجالي و فقه الحديثي مورد بررسي قرار ميدهيم و پاسخهاي علمي مناسب نيز به نويسنده فوق ارائه ميشود ۲ .
پيشينه
حديث تأبير النخل براي اولين بار در منابع حديثي قرن سوم اهل سنت آمده است. اين حديث در بيش از پنجاه منبع حديثي اهل سنت نقل شده است، ولي بسياري از آنها تكراري است. و بيشتر از كتابهاي صحيح مسلم، سنن ابن ماجه، مسند احمد، صحيح ابن حبان، معجم الكبير طبراني، المعجم الاوسط و مسند ابي يعلي نقل شده است.
اين روايت از 23 طريق مشهور در كتب فوق نقل شده است كه همگي به پنج راوي باز ميگردند كه عبارتاند از: عايشه، انس، طلحه، رافع بن خديج و جابر كه روايات دو راوي اخير غير مشهور است.
اين روايت در منابع حديثي شيعي نقل نشده، ولي در برخي كتابهاي علماي شيعه نقل شده و مورد انتقاد قرار گرفته است؛ از جمله: علامه عسكري در احاديث ام المؤمنين عايشه، و معالم المدرستين و آيةالله سبحاني در كتاب البدعة و كتاب في ظلال التوحيد و علي كوراني در الف سؤال و اشكال، و سيد مرتضي عاملي در الصحيح من سيرة النبي الاعظم. همچنين اين حديث توسط برخي علماي اهل سنت
1.. نامه بشر و بشير (پاسخ اول به آيةالله سبحاني)، دكتر عبدالكريم سروش، روزنامه كارگزاران، ۱۹ و ۲۰/۱۲/۱۳۸۷ش.
2.. نامه طوطي و زنبور ، دكتر سروش، ارديبهشت ۱۳۸۷ش.