فصاحت و بلاغت امام - صفحه 2

۵۵۸۲.تاج العروس :اوّلين كسى كه نحو و لغت را نگاشت ، ابو الأسود دُئِلى بود و آن را از امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام گرفته بود .

۵۵۸۳.تاج العروسـ در بيان ديدگاه ها در مورد علّت نام گذارى علم «نحو» به اين نام ـ: گفته شده كه اين ، به خاطر سخن على عليه السلام به ابو الأسود بود ، كه پس از آن كه به وى ، اسم و فعل و باب هايى از عربى را ياد داد كه به او فرمود : همين «نحو (شيوه)» را دنبال كن .

۵۵۸۴.البداية والنهايةـ به نقل از ابن خَلِّكان و ديگران ـ: اوّلين كسى كه علم نحو را به ابو الأسوَدْ القا كرد ، على بن ابى طالب عليه السلام بود كه به وى فرمود : «كلام ، اسم و فعل و حرف است» . آن گاه ، ابو الأسود به همين نحو ، پيش بُرد و بر سخن ايشان افزود و اين روش را دنبال كرد و به همين خاطر ، اين دانشْ «نحوْ» نام گرفت .

5 / 3

فصاحت و بلاغت امام

۵۵۸۵.امام على عليه السلام :به راستى كه ما اميرانِ [مُلكِ] سخنيم و ريشه هاى سخن ، در ما ريشه دوانده و شاخسارش بر ما سايه افكنده است .

۵۵۸۶.المناقب ، ابن شهر آشوب :امام رضا عليه السلام ، به نقل از پدرانش فرمود : «ياران پيامبر خدا گِرد آمدند و در اين خصوصْ سخن مى گفتند كه «الف» در كلام ، بيشتر از ديگر حروف ، كاربُرد دارد . على عليه السلام به بِداهه ، خطبه اى زيبا و شگفت [ بدون الف ]ايراد كرد كه اوّلش چنين بود : سپاسْ مى گويم كسى را كه منّتش عظيم ، نعمتش فراوان ، رحمتش پيشاپيش ، كلامش تامّ ، اراده اش نافذ و فرمانش رساست... . ۱ آن گاه ، به بداهه ، خطبه اى بدون نقطه ايراد كرد كه آغازش چنين است : سپاسْ خداى را كه شايسته ستايش و جايگاه هر ستايش است ، و رساترين و شيرين ترين و سريع ترين و شريف ترين و آشكارترين و والاترين و گرامى ترين و سزاوارترين ستايش ، از آنِ اوست ... . ۲
هر دوى اين دو خطبه را در [ كتاب خود: ]المكنون و المخزون آورده ام .
و از سخنان اوست : «سبُك بار باشيد تا برسيد ، كه رفتگان شما در انتظارِ ماندگان شمايند» .
و از سخنان اوست : «آن كه دستِ يارى از خويشاوندانش شُست ، يك دست يارى را از آنان باز داشت و دستان يارى رسانِ بسيارى از آنان را از خود بُريد ، و آن كه با اطرافيانش نرم خويى كرد ، دوستىِ آنان را هميشگى ساخت» .
و از سخنان اوست : «هر كس چيزى را نداند ، با آن دشمنى مى ورزد» كه نظير اين سخن خداوند است كه فرمود : «بلكه چيزى را دروغ شمردند كه به دانش آن ، احاطه نداشتند» .
و از سخنان اوست : «انسان در زير زبانش پنهان است ؛ چون سخن گويد ، آشكار مى شود» كه نظير اين سخن خداوند است كه فرمود : «و از آهنگِ سخن ، به [ حال] آنان پى خواهى برد» .
و از سخنان اوست : «ارزش هر كس ، به چيزى است كه خوب مى داند» كه نظير اين [ سخن خداوند ]است كه : «در حقيقت ، خدا او را بر شما برترى داده ، و او را در دانش و [ نيروى ]بدن ، بر شما برترى بخشيده است» .
و از كلام اوست : «قتل ، قتل را كم مى كند» كه نظير اين [ سخن خداوند] است كه : «شما را در قصاص ، زندگانى است» .

1.ر . ك : ص ۳۸۱ (خطبه بدون الف) .

2.ر . ك : ص ۳۸۷ (خطبه بدون نقطه) .

صفحه از 28