معنای «ولایت» در آیه ولایت

آیه ولایت:

إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوٰةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَوٰةَ وَ هُمْ رَاکِعُون.[۱]

همانا ولی شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده اند؛ همان کسانی که نماز بر پای می دارند و در حال رکوع، زکات می دهند.

معنای «ولایت». کلمه «ولی»، در لغت به سه معنا به کار رفته است:

الف ـ اولیٰ به تصرّف کسی که بر دیگری ولایت دارد، نه تنها می تواند در کارهای مربوط به او نظر بدهد، بلکه اختیار دارد در امور او تصرّف کند.

ب ـ ناصر و مددکار. وقتی گفته شود: «کسی، ولی فلان شخص است»، یعنی یار و مددکار اوست.

ج ـ محب و دوست. کسی که ولی شخص دیگری است، یعنی علاقه مند بدوست و به آن شخص، محبّت می کند.

منظور از «ولی» در آیه، همان معنای اوّل است، یعنی امیر مؤمنان(ع) مانند خدا و رسول(ص) می تواند در باره امور مردم، دخالت، تصرّف و تصمیم گیری کرده، بر آنان حکومت کند. دلیل این ادّعا، آن است که اوّلاً معنای دوم و سوم با مفهوم حصر در آیه، سازگار نیست؛ زیرا دلیلی ندارد که قرآن کریم، تأکید کند تنها برخی از مؤمنان، دوستدار یا یاور شما هستند؛ امّا دیگر مؤمنان واقعی که در رکوع زکات نداده اند، دوست و یاور شما نیستند.ثانیاً در صورتی که معنای آیه، تأکید بر لزوم دوستی و یاری افراد خاصّی از مؤمنان باشد، این آیه با آیات و روایاتی که تأکید دارند همه اهل ایمان، دوست و یاور یکدیگرند و همه با هم برادرند و باید با هم تعاون داشته باشند، مانند (وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ)[۲]و (إِنَّمَا ٱلْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ)[۳]تنافی دارد.