استدلال امام علی(ع) به آیه ولایت

آیه ولایت:

إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوٰةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَوٰةَ وَ هُمْ رَاکِعُون.[۱]

همانا ولی شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده اند؛ همان کسانی که نماز بر پای می دارند و در حال رکوع، زکات می دهند.

فخر رازی می گوید: اگر این آیه دلالت بر ولایت امام علی(ع) دارد، چرا خود ایشان به این دلیل روشن، استدلال نکرده است؟ شایسته بود وقتی ایشان در مقابل منکران ولایت قرار گرفت، برای اثبات حقّانیت خویش، به این آیه استناد می کرد و چون چنین نکرده، پس این آیه، دلالتی بر ولایت ایشان ندارد.

در پاسخ باید گفت:

اوّلاً چه بسا ایشان به آیه یاد شده استناد کرده و خبر آن به شما نرسیده باشد، بویژه این که دشمنان، اصرار داشته اند فضائل امیر مؤمنان و اهل بیت(ع) پوشانده شود و مردم، بدان ها آگاهی نداشته باشند. بنا بر این، نیافتن را نمی توان دلیل نبودن گرفت.

ثانیاً در کتاب های متعدّدی، استدلال به این آیه نقل شده که به نمونه هایی اشاره می کنیم:

۱. امام صادق(ع)، از پدر بزرگوارش امام باقر(ع) از جدّش حدیث مناقشه امام علی(ع) و ابو بکر را هنگام به خلافت رسیدن ابو بکر، نقل می کند. در آن حدیث، امام علی(ع) با احتجاج به آیه ولایت می فرماید:

فَأَنشُدُکَ بِاللّهِ ألِیَ الوَلایَةُ مِنَ اللّهِ مَعَ وَلایَةِ رسولِهِ فی آیَةِ الزَّکاةِ بِالخاتَمِ أم لَکَ؟ قالَ: بل لَکَ.[۲]

تو را به خدا سوگند می دهم آیا ولایت از جانب خدا با ولایت پیامبر خدا در آیه زکات انگشتر (در آیه ای که خداوند می فرماید: (وَالَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوٰةَ وَیؤْتُونَ الزَّکوٰةَ))، آیا این ولایت برای من است یا برای تو؟ ابو بکر گفت: ولایت در این آیه، برای توست.

۲. پس از مرگ خلیفه سوم، شورایی مرکّب از شش نفر تشکیل گردید که تکلیف خلافت را معیّن کنند. علاوه بر امام علی(ع)، عثمان، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقّاص و عبد الرحمان بن عوف در این شورا شرکت داشتند. امام(ع) در آن شورا به آیه ولایت استدلال کرد و فرمود:

فَهَل فیکُم أحَدٌ أدَّی الزَّکاةَ وَ هُوَ راکِعٌ غَیری؟ قالوا: لا.[۳]

آیا در میان شما [پنج نفر]، کسی غیر از من هست که در حال رکوع، زکات داده باشد؟ گفتند: نه.