مراد از «القربی» در آیه مودت

پرسش :

مراد از «القربی» در آیه مودت چیست؟



پاسخ :

آیه مودّت:

قُل لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَیٰ.[۱]

بگو از شما در برابر رسالتم، هیچ پاداشی نمی طلبم، مگر محبّت ورزیدن به خویشاوندانم را.

در روایات بسیاری از مصادر شیعه و سنّی، تأکیده شده که مقصود از «القربی»، اهل بیت(ع) هستند. برای نمونه، در تفسیر الثعلبی، از دانشمندان سنّی، آمده است که اصحاب پیامبر(ص) از ایشان پرسیدند:

یا رَسولَ اللّهِ! مَنْ قَرابتُکَ الَّذینَ وَجَبَتْ عَلَینا مَودَّتُهُم؟

ای پیامبر خدا! آن خویشاوندانت که دوستی آنان بر ما واجب شده است، چه کسانی هستند؟

ایشان فرمود:

عَلِیٌّ وَ فاطِمَةُ وَ ابْناهُما.[۲]

علی و فاطمه و دو پسر آنها.

ثعلبی، بعد از گزارش این روایت می گوید: حدیث کسا و دیگر احادیث مناقب این خانواده، گواه این تفسیر است.[۳]

همچنین طبری و ثعلبی، از مفسّران اهل سنّت، گزارش کرده اند: بعد از حادثه کربلا، هنگامی که امام سجّاد(ع) را به اسیری بردند و در کنار راه مسجد دمشق نگه داشتند، یکی از شامیان برخاست و گفت: سپاس، خدایی را که شما را کُشت و ریشه کن ساخت و شاخِ فتنه را شکست. در این هنگام، علی بن الحسین(ع) فرمود: «آیا قرآن خوانده ای؟».

آن مرد جواب داد: آری.

امام(ع) فرمود: «سوره "ال حم" را خوانده ای؟».

آن مرد گفت: قرآن خوانده ام؛ امّا «ال حم» را خیر.

امام(ع) فرمود: (قُلْ لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبیٰ) را نخوانده ای؟». آن مرد گفت: مراد، شما هستید؟!

امام(ع) فرمود: «آری».[۴]

زمخشری، پس از اشاره به تطبیق «قُربی» بر اهل بیت پیامبر(ص)، از پیامبر خدا(ص) چنین روایت می کند:

مَنْ ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ شَهیداً. ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ مَغفوراً لَهُ. ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ تائِباً. ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ مُؤمِناً مُستَکمِلَ الإیمانِ. ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَه مَلکُ المَوتِ بِالجَنَّةِ، ثُمَّ مُنکَرٌ وَ نَکیرٌ. ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ یُزَفُّ إلَی الجَنَّةِ کَما تُزَفُّ العَروسُ إلیٰ بَیتِ زَوجِها. ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ فی قَبرِه بابانِ إلی الجَنَّةِ. ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللّهُ قَبرَهُ مَزارَ مَلائِکَةِ الرَّحمَةِ. ألا و مَن ماتَ عَلیٰ حُبِّ آلِ مُحَمّدٍ ماتَ عَلَی السُّنَّةِ وَ الجَماعَةِ.

ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ بُغضِ آلِ مُحَمَّدٍ جاءَ یَومَ القِیامَةِ مکتوباً بَینَ عَینَیه: ”آیسٌ مِن رَحمَةِ اللّهِ". ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ بُغضِ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ کافِراً. ألا وَ مَن ماتَ عَلیٰ بُغضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَم یَشُمَّ رائِحَةَ الجنَّةِ.[۵]

هر که با دوستی آل محمّد بمیرد، شهید از دنیا رفته است. بدانید که هر کس با دوستی آل محمّد بمیرد، آمرزیده از دنیا رفته است. بدانید که هر کس با دوستی آل محمّد بمیرد، توبه گر از دنیا رفته است. بدانید که هر کس با دوستی آل محمّد بمیرد، مؤمن و با ایمان کامل از دنیا رفته است. بدانید که هر کس با دوستی آل محمّد بمیرد، ابتدا فرشته مرگ و سپس منکر و نکیر، مژده بهشت را به او می دهند. بدانید که هر کس با دوستی آل محمّد بمیرد، همان گونه که عروس را به خانه شوهرش می فرستند، او را به سوی بهشت، روانه می کنند. بدانید که هر کس با دوستی آل محمّد بمیرد، دو در در قبر وی به سوی بهشت، برایش باز می شود. بدانید که هر کس با دوستی آل محمّد بمیرد، خداوند، گور وی را مزار فرشتگان رحمت، قرار می دهد. بدانید که هرکس با دوستی آل محمّد بمیرد، بر طریق سنّت و جماعت، از دنیا رفته است. بدانید که هر کس با بغض آل محمّد از دنیا برود، روز قیامت، در حالی بیاید که بر پیشانی اش نوشته شده است: «محروم از رحمت خدا». بدانید هر کس با بغض آل محمّد بمیرد، کافر مرده است. بدانید هر کس با بغض آل محمّد بمیرد، بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد.


[۱]. شورا: آیه ۲۳.

[۲]. تفسیر الثعلبی: ج۸ ص۳۱۰. این روایت، به وسیله طَبرِسی در مجمع البیان (ج ۹ ص۴۳)، ابن ابی حاتم در تفسیر ابن أبی حاتم (ج ۱۰ ص۳۲۷۶ ـ ۳۲۷۷)، زمخشری در الکشّاف (ج ۴ ص۲۱۹ ـ ۲۲۰)، سیوطی در الدرّ المنثور (ج ۶ ص۷)، حاکم حسکانی در شواهد التنزیل (ج ۲ ص۱۸۹)، هیثمی در مجمع الزوائد (ج ۷ ص۱۰۳) و طبرانی در المعجم الکبیر (ج ۳ ص۴۷) نیز گزارش شده است.

[۳]. تفسیر الثعلبی: ج۸ ص۳۱۰ ـ ۳۱۱.

[۴]. تفسیر الثعلبی: ج۸ ص۳۱۱، تفسیر الطبری: ج۲۵ ص۳۳.

[۵]. الکشّاف: ج۴ ص۲۲۰ ـ ۲۲۱، تفسیر الثعلبی: ج۸ ص۳۱۴.



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت