تاريخ : یکشنبه 1395/5/31 تاریخ ایجاد:
کد خبر: 52976
نقش بحارالانوار در احیای حدیث شیعه

نقش بحارالانوار در احیای حدیث شیعه

بهرامی با اشاره به نقش بحار در احیای حدیث شیعه تاکید کرد: کاری که مجلسی کرده احیای نسخ کتب حدیثی شیعه و جلوگیری از اضمحلال آن‌ها بوده است در حالی که در دوره قبل از مجلسی اسم خیلی از کتب هست، اما نسخی از آن کتاب برای ما باقی نمانده است، اما علامه بسیاری را احیا کرده است.

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی،عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه ۳۰ مردادماه در نشست علمی «نقشبحارالانواردر احیای حدیث شیعه» در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه با اشاره به فضای سیاسی و اجتماعی دورهعلامه مجلسیگفت: علامه در دوره حاکمیت صفویه به دنیا آمد و در این حکومت به مقام شیخ‌الاسلامی رسید و چون صفویه گرایش صوفی‌گرایانه داشته و به تدریج به دوازده امامی گرایش یافت. این گرایش سبب نزدیکی به علمای شیعه شده و این گرایش تقویت شد.

وی افزود: گرایش به تشیع دوازده امامی با کمرنگ شدن گرایش صوفیه در این سلسله رونق گرفت و ارتباط صفویه با علما طوری بود که خیلی از شخصیت‌ها مانند پدر شیخ بهایی و فیض کاشانی و علمای نجف و عراق و بحرین به اصفهان رفتند و این شهر مرکز علمی جهان تشیع شد.

بهرامی بیان کرد: با توجه به نوع نگرشعلامه مجلسیو فضایی که در حوزه علمیه آن دوره حاکم بود ایشان گرایشش به علوم منقول بیشتر شد و در اواخر عمر از وقتی که صرف قرآن و حدیث در گذشته نکرده و به علوم دیگر پرداخته بود ابراز پشیمانی کرد.

عضو هیئت علمی گروه حدیث المصطفی(ص) با بیان اینکه ایشان آثار حدیثی متعددی از خود برجا گذاشت و بیش از هزار شاگرد داشتند و ۷۴ اثر از خود برجای گذاشت افزود: نکته جالبی که باید مورد توجه حوزه علمیه و علما و طلاب باشد این است کهعلامه مجلسی۵۴ اثر به فارسی نگاشته است و با این که زبان علمی آن دوره زبان عربی بوده، ولی آثار ترویجی و تبلیغی بیشتر مورد توجه ایشان تا پرداختن به مباحث علمی صرف بوده است.

عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه تصریح کرد: در مقاطعی دو جریان تلاش داشتند تا شخصیت ایشان را زیر سؤال ببرند؛ یکی مستشرقان که علامه را به لحاظ سیاسی و اجتماعی متعصب و سختگیر و عامل برخورد شدید با اقلیت‌های مذهبی معرفی کرده‌اند که این نگاه درست نیست و مبنای صحیحی ندارد.

تصویری نادرست از علامه مجلسی
وی ادامه داد: حامد الگار این انتساب را تا حد زیادی زیر سؤال برده و به سایر مستشرقانی که این عقیده را ابراز کرده‌اند خرده گرفته و برخی نواندیشان دوره معاصر مانند علی شریعتی نیز تصویر نادرستی از علامه مجلسی طرح کرده و وی را نماد و رهبر تشیع صفوی مطرح کرد که این نگاه نیز باید تعدیل شود. البته وضعیت فکری دوره شریعتی و حاکمیت جریان چپ سبب شد تا وی نگاهش به زحمات علامه بسیار سختگیرانه و دور از واقعیت باشد.

بهرامی با اشاره به ساختاربحارالانوارگفت: دایرةالمعارف حدیثی شیعه عنوان زیبنده‌ای برای این کتاب است زیرا مجموعه‌ای از انواع احادیث از منابع متفاوت است و به تعبیر امام خمینی کتابخانه کوچکی از احادیث شیعه است و همزمان می‌توان به صدها کتاب دسترسی داشت.

وی افزود: ۴۳۶ عنوان کتاب در این کتاب گردآوری شده که ۸۵ عنوان آن از مصادر اهل سنت است و تقریباً همه مصادر حدیثی در دسترس علامه پشتوانه این اثر است و ایشان از اقصی نقاط عالم هر نوشته و مطلبی در زمینه حدیث بوده گردآوری کرده و در ۲۵  جلد نگارش یافته که ۱۵ جلد زیر نظر خود و مابقی نیز در دوره عمرشان نبوده و شاگردانشان این کار را کردند.

عضو هیئت علمی گروه حدیث المصطفی بیان کرد: فهرست بحارالانوار خودش یک کتاب جامع و کامل است و از ویژگی‌های بارز این اثر نقل روایات از کتب معتبر است و وی بهترین نسخ جهان اسلام را گردآوری کرده است؛ ایشان در تصحیح کتب دقت زیادی انجام دادند و از جمله ویژگی دیگر، کار گروهی در تالیف و تدوین این اثر بوده است.

رد یک تصور نادرست
وی با اشاره به اعتبار احادیث بحار افزود: در اعتبارسنجی باید دقت کنیم که این کتاب با هدف گردآوری احادیث و نه صرفا احادیث صحیح تدوین شده است. مرحوم کلینی و صدوق از میان احادیث، احادیث گزینشی را می‌آوردند ولی در دوره جوامع ثانویه کتب درصدد تجمیع احادیث بوده‌اند و با وجود اینکه هدفش تجمیع است این طور نیست که از هر مصدری نقل روایت کرده باشد مثلا از برخی کتب فقط یک یا چند حدیث نقل کرده است.

بهرامی بیان کرد: ایشان در مقدمه بیان کرده که آثاری که آورده‌ام آثاری است که به آن اطمینان دارم و طریق خود به این آثار را نیز ذکر کرده که از کتب معتبره است همچنین فهرست اجازات خود را نیز آورده است همچنین اسناد روایات را به صورت کامل ذکر کرده و البته در برخی جاها مختصرسازی‌هایی دارند.

وی افزود: البته همه روایات این کتاب صحیح نیست و ما جز قرآن معتقدیم که کتب بشری به صورت کامل صحیح نیست ولی این تصور از بحار که تداعی‌کننده ضعف روایات باشد منطبق با واقعیت نیست . البته باید تاکید کنیم که برخی اوقات در برخی آثار دینی نواندیشانه روایاتی تضعیف شده که ناشی از عدم آشنایی با زبان روایت و بیان اهل‌بیت(ع) است.

ویژگی فقه‌الحدیثی بحار
بهرامی بیان کرد: ویژگی فقه الحدیثی این کتاب از وجوه ممیزه این اثر است و علامه ۷۰ هزار حدیث در این کتاب گردآوری کرده است. البته همه مصادر مهم حدیثی ما توسط کسانی نوشته شده که فقیه و حدیث فهم و هم رجالی‌های بزرگی بوده‌اند، و اگر کتابشان مورد توجه بوده به لحاظ فقه الحدیثی نیز هست.

وی افزود: چینش بحار دلالت بر تسلط محتوایی مجلسی بر احادیث و موضوعات دارد و نوع دسته‌بندی‌های وی مانند طب‌الائمه از دیگر وجوه بارز است. همچنین بهره‌گیری از آیات در ابتدای هر باب از جمله نوآوری‌ها و فقه الحدیثی است که نشان‌دهنده فهم حدیث و قرآن و ارتباط میان این دو است.

بهرامی اظهار کرد: بیانات علامه در ذیل مجموعه‌ای از روایات از دیگر ویژگی‌های این اثر است که خود این بیانات در حوزه شروح حدیثی یک کتاب کامل است.

وی ادامه داد: معجم موضوعی بحار از کارهایی است که در مرکز نور با دو دهه فعالیت در قالب نرم‌افزاری تولید شده است که ۹۵ هزار نمایه از دل روایات این کتاب استخراج شده است اما آن طور که باید و شاید این مجموعه از سوی طلاب مورد اهتمامی که شایسته آن است قرار نگرفته.

۳ نقش بحار در احیای حدیث شیعه
بهرامی با اشاره به نقش بحار در احیای حدیث شیعه تاکید کرد: کاری که مجلسی کرده احیای نسخ کتب حدیثی شیعه و جلوگیری از اضمحلال آن‌ها بوده است در حالی که در دوره قبل از مجلسی اسم خیلی از  کتب هست، اما نسخی از آن کتاب برای ما باقی نمانده است، اما علامه بسیاری را احیا کرده است.

قائم مقام مرکز نور طبقه‌بندی جامع احادیث را از جمله کارهای برجسته مجلسی برشمرد و اظهار کرد: ایشان خیلی از روایات را در منظومه واحدی گردآوری کرد، لذا آدرس بسیاری از روایات از بحار است و کاری که علامه کرد گامی در احیای احادیث شیعه بود.

بحارالانواری متناسب با زمانه نیاز داریم
وی با بیان اینکه شرح و توضیح علامه بر مجموعه عظیم روایی از دیگر کارهای علامه در احیای احادیث شیعه بوده است افزود: فعالیتی که مجلسی در دوره خود انجام داده است و اثر حدیثی که ایجاد کرد برای همان دوره بود و برای رفع یک نیاز در قرن یازدهم و دوازدهم نگاشته شده است. کما اینکه کافی برای قرون سوم و چهارم نوشته شد، لذا ما امروز هم نیاز به نگارش جامع حدیثی متناسب با نیازها و مسایل و ابزارها و امکانات امروز داریم.

بهرامی عنوان کرد: امروز اگر کتاب حدیثی بنویسیم ماموریت خود را انجام نداده‌ایم و امروز باید جامع حدیثی، نرم‌افزار و سایت باشد که الان ما ۴۱۵ هزار حدیث در سایت نور حدیث از مجموعه کتب حدیثی شیعه به صورت تکراری استخراج کرده‌ایم که با پالایش به ۱۸۰ هزار و اگر به صورت دستی این پالایش صورت گیرد به صد هزار روایت می‌رسد.

وی تاکید کرد: برخی اوقات نگاه به نرم‌افزار در میان محققان، ابزاری است  در حالی که نرم افزار مراحلی از پژوهش محقق است و ارتباط محتوایی را می‌تواند نشان دهد که در تتبعات انسانی بسیار دشوار است.
وی بیان کرد: فضای علمی امروز ما از فضای زندگی ما مقداری جدا شده و با حضور این همه طلبه و عالم در قم، قم را بهترین شهر به لحاظ سبک زندگی و اخلاق نمی‌دانیم، از این رو میان فضای تخصصی و علمی و فضای عمومی نیازمند ایجاد پیوند و ارتباط هستیم.

حدیث در حوزه علم نشده است
عضو هیئت مدیره انجمن علمی حدیث حوزه تصریح کرد: نقص توجه به حدیث و علوم حدیث در حوزه باعث شده تا حدیث به عنوان یک علم جای خود را باز نکرده. البته در سال‌های اخیر این توجه بیشتر شده است این در حالی است که این دانش نگاه استقلالی لازم دارد و نباید در سایه رشته‌های دیگر باشد که باید این نگاه با فعالیت مراکز تخصصی مرتفع شود.

وی افزود: علامه در بحار یک دوره تفسیر موضوعی در چند سطح نوشته که بسیار ارزشمند است اما در تحقیقات کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

۳ نوع تفسیر قرآن در بحار
این محقق و مدرس حوزه در پاسخ ایکنا در زمینه فعالیت قرآنی که در بحار انجام شده اظهار کرد: دسته‌بندی آیات قرآن در ۲۴۰۰ موضوع خود یک تفسیر موضوعی جامع است، همچنین روایات هر موضوعی در کنار آیات آمده که خودش تفسیر روایی است و بعد از آوردن دسته روایات به شرح و تفسیر آیات نیز پرداخته است یعنی سه تفسیر موضوعی، روایی و تفسیر عادی را می‌توان از بحار استخراج کرد که خود، یک اثر تفسیر بزرگ محسوب می‌شود و می توان پایان‌نامه و آثار متعدد تفسیری را از این مجموعه استخراج کرد.

وی در پاسخ به سؤالی درباره لزوم بازنویسی این اثر برای امروز گفت: موسسه دارالحدیث این اثر را بازنویسی کرده است زیرا زبان آثار فارسی آن دوره تفاوت زیادی با فارسی امروز دارد، اما اثر برجسته‌ای برای سطح مخاطبان مختلف مانند جوانان از این کتاب نداریم و معتقدم باید احادیثی متناسب با نیازهای روز و با زبانی بین و روشن برای نسل جوان مطرح شود تا اثر سوء نداشته باشد.

خبرگزاری فارس :
خبرگزاری ایکنا :
خبرگزاری ایرنا :