رساله شيخ بهايي در باره محمّد بن اسماعيل
مهدى سليمانى آشتيانى
چکيده
محمّد بن يعقوب کليني در کتاب شريف الکافي، حدود هزار روايت را از طريق محمّد بن اسماعيل نقل مي‌کند. بخش عمده اين روايات از فضل بن شاذان نيشابوري است. کليني در نقل از فضل، وقتي محمّد بن اسماعيل را ذکر مي‌کند، کنيه يا نسبت او را تذکر نداده است. نزديک به بيست نفر، محمّد بن اسماعيل? نام، در ميان راويان وجود دارد، که برخي از آنها توثيق شده‌اند و برخي ضعيف هستند. شناسايي محمّد بن اسماعيلِ موجود در صدر اسناد کافي و به تَبَع آن، نوع تعامل ما با رواياتِ فضل بن شاذان، که از طريق او نقل شده است، به بحث جدي ميان اهل حديث و رجال تبديل شده است. در رساله‌ي که ارائه مي‌شود، شيخ بهايي معتقد است، مراد از محمّد بن اسماعيل در صدر اسناد الکافي، محمّد بن اسماعيل برمکي است. آراء ديگر دانشمندان و نقد نظر شيخ را در مقدمه اين رساله به اجمال مي‌آوريم.
کليد واژه: محمّد بن اسماعيل، نيشابوري، برمکي، ابن بزيع، فضل بن شاذان.
درآمد
1.مؤلف
در اين گفتارِ کوتاه، براى بسط شرح احوال و آثار شيخ بهايى، که از روشن ترين ستارگان سپهر علم و فضيلت است، مجالى وجود ندارد، ولى براى آنکه بى نصيب از ذکر او نمانيم، چند سطرى را از صدرالدين سيد على خان مدنىِ دشتکىِ شيرازى، صاحب رياض السالکين در تکريم شيخ بهايى مى آوريم:
