نظريه تعويض از ديدگاه شهيد صدر(رحمه الله) ^۱

مترجم: علي رضا کاوند

چکيده

در شماره پيشين، از جايگاه علمي شهيد صدر‌‌(رحمه الله‌‌) و نبوغ خاصّ وي در مباحث دراية الحديث و رجال، سخن به ميان آمد و سپس به ابزارهاي معمول و ابتکاري او در اين دو علم، پرداخته شد. سه بحث ديگر نيز به اين ترتيب، مطرح گشت: مراد پيشينيان از انديشه تعويض در علم رجال؛ ريشه‌هاي تاريخي اين انديشه؛ و تطبيقات آن، پيش از آن که به شکل يک نظريه در آيد.
در اين مجال، به اصل نظريه تعويض مي‌پردازيم و سه وجه از وجوه چهارگانه آن را بررسي خواهيم کرد.

نظريه تعويض

بي شک ، کسي غير از شهيد صدر، به دنبال ارتقاي انديشه تعويض به سطح يک نظريه نبوده است. پس او اوّلين کسي است که نظريه تعويض اسناد را وارد علم رجال کرده است. با وجود نياز مبرم به اين نظريه رجالي ـ به جهت آثار و ثمرات رجالي مهمّي که به کار گيري آن دارد ـ ، به اين نظريه عنايت و توجّه درخوري نشده و شايسته است بحث‌ها و نيز کتاب‌هاي مستقلّي به آن اختصاص يابد .
از مهم‌ترين منابع و مراجعي که آگاهي بر اين نظريه را براي محقّقان آسان مي‌سازد، اين سه کتاب است:
1. مباحث الاُصول، تقريرات بحث‌ شهيد صدر، به قلم شاگردش سيد کاظم حائري که در سال 1415 ق، در قم به چاپ رسيده و در جلد سوم ق2 ص 261 ـ 238 درباره اين نظريه بحث نموده است.