ابن أبي حاتم و تفسير او - صفحه 67

55 «به نقل از دائرة المعارف بزرگ اسلامي: ج 2 ص 638»). از معروف ترين شاگردان او، ابن عدى جرجانى (م 365 ق) صاحب کتاب الکامل فى ضعفاء الرجال، حاکم نيشابورى (م 378 ق ) مؤلف المستدرک على الصحيحين، ابن حبّان (م 369 ق ) صاحب الصحيح، أبو حاتم بُستى (م 354 ق ) و ابن منده (م 395 ق ) مى باشند ( تفسير ابن أبي حاتم رازى: ج 1 ص 8 ).

هـ) مذهب

گرچه به مذهب فقهى و کلامى او تصريح نشده است، اما عَبّادى او را از فقيهان شافعى دانسته است (طبقات فقهاء الشافعيه: ص 29 «به نقل از دائرة المعارف اسلامي: ج 2 ص 638»). در مقابل، دکتر رفعت فوزى در کتاب خويش، پس از قلم‌فرسايى در شناسايى بعضي مذاهب فقهى و کلامى مسلمين، قاطعانه از اعتقاد ابن أبي حاتم به مذهب حنبلى و عقايد احمد بن حنبل، دفاع مى کند ( ابن أبي حاتم الرازى و اثره فى علوم الحديث: ص 97 - 104).
وى، سپس انتساب ابن أبي حاتم را به تشيّع، اتهامى بيش نمى داند (همان:ص104-115)، و به جهت ابطال اين انتساب مى نويسد:
تشابه اسمى و خلط اسامى و کنيه ها براى بعض صاحبان کتب شيعه، از جمله اعيان الشيعه سيد محسن امين، باعث شده است که ابن أبي حاتم، به مذهب شيعه منسوب گردد (همان: ص 114).
مرحوم سيد محسن امين در اعيان الشيعه، نامبرده را از مشاهير فقها و محدثين اهل سنّت مى شمارد، اگر چه از قرار گرفتن نام او در کنار نام مصنّفين شيعه، در کتاب معالم العلماء، استظهار مى کند که ابن شهر آشوب، او را شيعه دانسته است ( اعيان الشيعه: ج 2 ص 318).
مرحوم آية اللَّه معرفت، نيز گرچه به شيعه بودن ابن أبي حاتم تصريح نمى کند، اما در معرفى کتاب تفسيرى او علاقه‌اش را به خاندان پيامبر اکرم( گوشزد مى کند، و چندين مورد از روايات اين تفسير را نمونه مى آورد، که در تفسير آيات نازله در حق اهل بيت(، همچون تفاسير شيعى مشى مى کند. مهم ترين اين آيات، آيه تطهير است که ابن أبي حاتم با نقل احاديثى، آن را در منقبت پنج تن آل عبا دانسته و از اين طريق ارادت خويش را به خاندان عصمت و طهارت( ظاهر ساخته است (تفسير و مفسّران: ج 2 ص 182 - 183).

و) محبت به اهل بيت پيامبر(

علاقه و محبّت ابن أبي حاتم به خاندان پيامبر(، از بسيارى از روايات کتابش مشهود است. او تفسير خود را با حمد الهى و درود بر پيامبر( و خاندان پاکش آغاز مى کند و در لابه‌لاى کتابش، از رواياتى که به ديدگاه تشيّع نزديک‌ تر است، بهره مى برد. در ذيل آيه 56 سوره مبارکه احزاب، از کعب بن عجره، به دو طريق، چنين روايت مى کند:

صفحه از 77