الأربعین عن الأربعین من الأربعین فی فضائل امیر المؤمنین(ع)

چهل حدیث و چهارده حکایت در فضیلت امام علی(ع)

شیوۀ نگارش و تدوین کتاب اربعین به همت ابو الحسن علی بن عبیدالله بن حسن بن بابویه رازی قمی ملقب به شیخ منتجب الدین(زنده در ۶۰۰ ق) منحصر به فرد بوده و وی برای نخستین بار بدین شکل کتاب اربعین را تنظیم کرده است.

منتجب الدین هم در کتاب فهرست و هم در ابتدای الأربعین، کتابش را به همین عنوان یعنی «کتاب الأربعین عن الأربعین من الأربعین فی فضائل امیر المؤمنین صلوات الله علیه» یاد کرده است؛ اما در برخی از کتاب های فهرست و رجال از آن با عناوین دیگری همچون الأحادیث الأربعین عن أربعین شیخاً عن أربعین صحابیاً، الأربعون، الأربعون عن الأربعین و ... نام برده اند.

برخی نیز در معرفی این کتاب، آن را با دو کتاب دیگر منتجب الدین (الأربعون حدیثاً فی شرح حدیث سلمان الفارسی و الأربعون حدیثاً فی الرباعی عن الأربعین) خلط کرده اند.

ظاهرا تألیف کتاب الأربعین بین سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۲ بوده است.

محتوای کتاب الأربعین

محتوای کتاب شامل چهل حدیث و چهارده حکایت در فضائل امیر المؤمنین(ع) است. در شیوۀ نگارش علاوه بر ذکر سند، چنین بوده است که:

الف) این چهل حدیث از چهل تن از مشایخ و اساتید منتجب الدین روایت شده اند؛

ب) این چهل حدیث هر کدام از طریق صحابه رسول خدا است.

اهتمام منتجب الدین به این امور در حدی بوده که حتی مشایخ حکایات چهارده گانه در آخر کتابش نیز اشخاص مختلفند.

در میان صحابه ای که روایت از آنان نقل شده می توان به ابو بکر بن ابی قحافه (حدیث اول)، عمر بن الخطاب (حدیث دوم)، عثمان بن عفّان (حدیث سوم)، سعد بن ابی وقاص (حدیث پنجم)، عبد الله بن مسعود (حدیث هفتم)، سلمان فارسی (حدیث دوازدهم)، ابو هریره (حدیث هیجدهم) اشاره کرد.

ترجمه اربعین

این کتاب را فخر الدین (زین الدین) محمد بن حسین حسینی جرجانی به امر شاه طهماسب صفوی به فارسی ترجمه کرده است.

ملحقات اربعین

شهید ثانی حکایاتی در فضائل امیرالمؤمنین(ع) از کتاب کشف الیقین علامه حلی به آخر کتاب افزوده است.

چاپ اربعین

تحقیق مدرسۀ ولی عصر (عج) خوانسار، در سال ۱۳۶۵ش؛
تحقیق مؤسسه امام مهدی (عج) در سال ۱۴۱۴ق، قم؛
تحقیق سید محمد جواد حسینی جلالی، ۱۴۲۰ق، قم؛
تحقیق کتابخانۀ علامه مجلسی، ۱۴۳۴ق / ۱۳۹۱ش. در دو جلد. مقدمه ای مفصل (۲۹۸ صفحه) در معرفی منتجب الدین، و آثار وی از ویژگی های این چاپ است. در این چاپ به نه نسخۀ خطی مراجعه شده و نسخۀ چاپی مؤسسه امام مهدی نیز در نظر بوده است. نیز فهارس فنی درج شده در پایان کتاب از مزایای دیگر این چاپ است.

منبع: مقدمه گروه تحقیق کتابخانۀ علامه مجلسی بر چاپ کتاب.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی