استئثار

پرسش :

استئثار در لغت و حدیث به چه معناست؟



پاسخ :

در لغت

استئثار ، مصدر است از ريشه «أثر» در مقابل «ايثار» و به معناى «مقدّم داشتن خود يا وابستگان و هواداران خود بر ديگران در تأمين نيازها و خواست ها» . گاه نيز اين كلمه، در ويژه ساختن خود بر اساس حكمت ، و نه بر مبناى نياز ، به كار مى رود . خليل مى گويد:

اِستَأثَرتُ عَلى فُلانٍ بِكَذا و كَذا ، أى آثَرتُ بِهِ نَفسى عَلَيهِ دونَهُ .[۱]

در فلان چيز بر او استئثار ورزيدم ، يعنى آن را به خود ، اختصاص دادم و به وى چيزى ندادم .

و در لسان العرب آمده است:

اِستَأثَرَ بِالشَّى ءِ عَلى غَيرِهِ: خَصَّ بِهِ نَفسَهُ وَ استَبَدَّ بِهِ .[۲]

در فلان چيز ، بر ديگران ، استئثار ورزيد : آن را ويژه خويش گردانيد و به انحصار خود در آورد .

واژه «أثَرَة» نيز به معناى استئثار است . از اين رو، ابن اثير در تفسير حديث «سَتَلقَونَ بَعدى أثَرَةً»[۳]ـ كه منسوب به پيامبر خداست ـ مى گويد:

الأثَرَةُ ـ بِفَتحِ الهَمزَةِ وَ الثّاءِ ـ الاِسمُ مِن «آثَرَ يُؤثِرُ إيثارا» ، إذا أعطى . أرادَ أنّه يُستَأثَرُ عَلَيكُم فَيُفَضِّلُ غَيرُكُم فى نَصيبِهِ مِنَ الفَى ءِ. وَ الاِستِئثارُ ، الاِنفِرادُ بِالشَّى ءِ .[۴]

اَثَرة (به فتح همزه و ثاء) اسم است از «آثر، يؤثر، إيثارا»؛ يعنى: عطا كرد . مراد [از حديث نيز ] اين است كه بر شما استئثار مى شود و به ديگرى بيشتر از شما از بيت المال، سهم داده مى شود . استئثار ، يعنى : چيزى را به انحصار در آوردن ؛ چيزى را ويژه خود گردانيدن .

استئثار در حديث

واژه «استئثار» در احاديث اسلامى ، كاربرد جديدى ندارد ؛ بلكه در همان معناى لغوى استعمال شده است.


[۱]العين : ص ۳۷ .

[۲]لسان العرب : ج ۴ ص ۸ .

[۳]ر. ك: صحيح البخارى : ج ۳ ص ۱۳۸۱ ح ۳۵۸۱.

[۴]النهاية : ج ۱ ص ۲۲ .



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت