قضاوت بر پايه علم‏ در نظام مهدوی

برجسته ترين نوآورى قضايى در نظام مهدوى، داورى بر پايه علم است. در سيره نبوى ، «بيّنه» و «قسم» ، مبناى قضاوت و دادرسى بود و اين سيره ، همچنان تا ظهور امام مهدى عليه السلام در تشكيلات قضايى اسلامى ادامه خواهد داشت؛ امّا در دولت مهدوى كه سراسر جهان را فرا خواهد گرفت، با در نظر گرفتن امكان دستيابى به عدالت واقعى و كامل، دادرسى بر اساس علم قاضى خواهد بود. اين معنا در چند حديث صحيح و معتبر ، مورد تأكيد قرار گرفته است.[۱]امام باقر عليه السلام فرمود :

إذا قامَ قائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ عليه السلام حَكَمَ بِحُكمِ داوودَ وَ سُلَيمانَ لا يَسأَلُ بَيِّنَةً .[۲]

هنگامى كه قائم خاندان محمّد قيام مى كند ، به شيوه داوود و سليمان عليهما السلام قضاوت مى كند و بيّنه نمى طلبد .

در حديث ديگرى از امام عسكرى عليه السلام آمده:

إذا قامَ قائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ - عَلَيهِ و عَلَيهِمُ السَّلامُ - ، حَكَمَ بَينَ النّاسِ بِحُكمِ داوُودَ لا يَحتاجُ إلى  بَيِّنَةٍ ، يُلهِمُهُ اللَّهُ تَعالى  فَيَحكُمُ بِعِلمِهِ .[۳]

هنگامى كه قائم خاندان محمّد - كه بر او و بر ايشان درود باد - قيام كند ، ميان مردم به شيوه داوود عليه السلام قضاوت مى كند ، نيازمند بيّنه نيست ، خداوند متعال به او الهام مى كند و بر اساس علمش حكم مى كند .

با توجّه به اين كه امام مهدى عليه السلام نمى تواند شخصاً به دعاوىِ همه دادخواهان، رسيدگى كند، اين سؤال قابل طرح است كه : قضا بر پايه علم، اختصاص به شخص ايشان دارد يا در دستگاه قضايى ايشان ، همه قضات موظّف اند بر اساس علم خود عمل كنند؟

شايد نتوان به اين پرسش ، پاسخ دقيقى داد؛ ليكن بعيد نيست كه از ظاهر مفاد احاديث ياد شده، خصوصاً با در نظر گرفتن ويژگى هاى قضات آن دوران و امكاناتى كه در اختيار آنان قرار مى گيرد، بتوان استنباط كرد كه در حكومت مهدوى ، همه قضات بر اساس علم خود، داورى خواهند كرد .