امالی سید مرتضی

هشتاد مجلس در تفسیر، کلام، حدیث و...

ابوالقاسم على بن حسين بن موسى، مشهور به سيد مرتضی (۳۵۵ - ۴۳۶ ق) در علوم متعددی متبحر بوده و تأليفات زيادي در علم کلام، فقه، اصول و تفسير دارد. برخی از آثار او که چاپ شده اند از این قرارند: انتصار فی الفقه؛ إنقاذ البشر من القضاء والقدر؛ تفسیر قصیدة السید الحمیری؛ تنزیه الأنبیاء؛ الشافی فی الإمامه؛ الشهاب فی الشیب والشباب؛ المسائل الناصریة فی الفقه؛ غرر الفوائد ودرر القلائد (امالی سیدمرتضی)؛ رسائل (در چهار مجلد) و ...

نام اصلي امالی سید مرتضی غرر الفوائد ودرر القلائد است که در دو جلد و شامل هشتاد مجلس می باشد. بر خلاف بسیاری از امالی ها مجالس تاریخ ندارد؛ موضوع آن – به جز در ده مجلس - تفسیر آیات مشکله قرآن است و جنبه کلامي - ادبي آن بیشتر به چشم می آید. ابتدا آیه را ذکر می کند سپس وجوه معانی آن را بیان می کند، در تأویل و معنی آیه به اشعار و قول لغویین استناد می کند و در برخی مجالس حدیثی را نقل می کند و تأویل آن را بیان می کند، سپس مسأله ای کلامی را مطرح کرده و درباره آن به بحث می پردازد. او در تفسير و تبيين آيات و احاديث از اشعار عربي بخصوص اشعار جاهلي و سخن لغت شناسان بهره فراوان مي برد. به عنوان نمونه نگاه کنید به مجلس ۲۳ (جلد ۱، ص ۳۱۷-۳۲۰) معانی نفس و بیان اختلاف معانی آن بین آیات «تعلم ما فی نفسی و لا أعلم ما فی نفسک» و «ویحذرکم الله نفسه»؛

در این کتاب به همین شیوه در حدود ۵۰۰ آیه از قرآن کریم و چندین حدیث مورد بحث قرار گرفته است.

بخش پایانی کتاب تکمله ای از سید مرتضی درباره نظر متکلمین درباره احوال فعل و مخالفت نحوی ها با این نظر است و به مناسبت مسائل کلامی از جمله «رد شمس» را مورد بحث قرار داده و به اشکالات وارد شده به این اخبار پاسخ گفته است.

چاپهای امالی

چاپ سنگی دارالطباعه عبد المحمد به خط عليرضا بن عباسعلي خوانسارى، ۱۲۷۲ ق؛
تحقیق محمد ابوالفضل ابراهيم، داراحياء الكتب العربيه، ۱۳۷۳ق، قاهره؛ این چاپ تنها چاپ محقق امالی سید مرتضی است که برخی از ناشران همان را چاپ کرده اند که می توان به سه چاپ ذوی القربی در قم تا سال ۱۴۲۹ و دار الکتاب عربی بیروت به سال ۱۳۸۷ق اشاره کرد.

ترجمه امالی

این اثر ارزشمند ترجمه نشده، گرچه برخی از دوستانمان اقدام به این کار کردند اما تا آنجایی که سراغ داریم به نتیجه نرسیده است. فقط بخشی از این کتاب به همت سید رسول حجازی و دوستانش در دانشكده اصول دین با عنوان «گردآوری، ترجمه و تحقیق سی و پنج آیه از بیست جزء اول قرآن از كتاب امالی سید مرتضی علم الهدی (ره)» به سال ۱۳۸۲ش در قم چاپ شده است.

منابع

وقائع الایام از شیخ عباس قمی؛ www.lib.ir

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی