مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : تفسير الحبري
محل نشر : قم
ناشر : مؤسسه آل البیت(ع)
تاریخ انتشار : 1433 ق
قطع : وزیری
زبان : عربی
رده بندی کنگره : BP‎‏ ‎‏93‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5‎‏ت‎‏7‎‏ ‎‏1366
منبع: افق حوزه
جستجو در Lib.ir

تفسير الحبري

تفسيری به شيوه روائي و كلامي

تفسیر الحبری تألیف ابو عبدالله حبری (م ۲۸۶ق) که در نسخه های خطی از آن با عناوین «تنزیل الآیات المنزله فی مناقب اهل البیت»، «ما نزل من القرآن فی علی بن ابی طالب علیه السلام»، «الآیات المنتزعه» نام برده شده، تفسيری به شيوه روائي و كلامي است.

از آنجایی که به اسباب النزول پرداخته، این کتاب، کتابی تفسیری است و از پیشگامان در این شیوه است؛ و از آنجایی که آیاتی را که درباره امیر المؤمنین علیه السلام نازل شده جمع کرده، کتابی کلامی (عقائدی) است.

کتاب شامل ۷۱ حدیث (بنا بر شمارش محقق کتاب، استاد سید محمدرضا جلالی) است که با روایتی از سلمان درباره آیه «هم المفلحون» آغاز می شود که رسول خدا بر شانه سلمان زده و گفته که ای سلمان، «هم المفلحون» علی و حزب اوست. پایان بخش کتاب شأن نزول آیه ای از سوره بینه را نقل کرده که ابن عباس گفته آیه «ان الذین آمنوا وعملوا الصالحات، أُولئک هم خیر البریّه» درباره علی و شیعه اوست.

حبری در تفسیرش، به طور خلاصه و به دور از داستان گویی و تفصیل شأن نزول آیات، فقط به نقل روایات پرداخته است.

از ویژگی دیگر کتابش ذکر اسانید احادیث است.

دیگر اینکه گاهی در ذکر شأن نزول آیات، طرق دیگر روایت را نقل کرده است از جمله شأن نزول آیه تطهیر را از هفت طریق، و اینکه رسول خدا(ص) هنگام نماز صبح خانواده امیر المؤمنین را مخاطب ساخته و آیه تطهیر را تلاوت می کرد از سه طریق نقل کرده است.

تفسیر حبری در منابع بعد از خود

این کتاب علی رغم حجم اندک خود، به دلیل اعتبارش در نزد علما، در کتب معتبر بسیاری نقل شده است؛ از آنهمه – که ۴۴ مورد را استاد جلالی معرفی کرده - می توان به علمای ذیل اشاره کرد:

۱. حسکانی در کتاب شواهد التنزیل با عبارت «الحبری فی تفسیره»؛ ۲. فرات بن ابراهیم کوفی در تفسیر فرات کوفی – او که شاگرد حبری نیز بوده، تقریبا تمام کتاب را در تفسیر خود نقل کرده است. ۳. محمد بن احمد بن سلامه طحاوی در کتاب مشکل الآثار؛ ۴. محمد بن جریر طبری؛ ۵. ابو عبیدالله محمد بن عمران مرزبانی، او از راویان کتاب تفسیر حبری نیز است و تمام کتاب را در کتابش «ما نزل من القرآن فی امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام» نقل کرده است. و ....

افزون بر آنها در دوره متاخر از حیری، علمای بسیاری تفسیر او را در کتب خویش نقل کرده اند که از آن میان می توان به امالی شیخ صدوق، تأویل ما نزل فی اهل البیت علیهم السلام ابن حجّام، المستدرک علی الصحیحین حاکم نیشابوری، خصائص الوحی المبین ابن بطریق، الیقین ابن طاوس، غایه المرام سید هاشم بحرانی و ...

چاپهای تفسیر الحبری

  1. ما نزل من القرآن في اهل البيت علیهم السلام، تحقيق سيد احمد حسيني اشكوري، ۱۳۵۹ق، قم. در این چاپ مؤلف، الحسين بن الحكم الحيري معرفي شده است.
  2. تفسیر الحبری، تحقیق استاد سید محمدرضا حسینی، مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ۱۴۳۳ق / ۲۰۱۲م، قم. مقدمه ای مبسوط از حسینی جلالی در معرفی حسین بن حکم حیری، معرفی تفسیر، معرفی نسخه های خطی تفسیر، منابع تفسیر، منابع نقل کننده از تفسیر، مصادر و منابع احادیث منقول در تفسیر حیری از منابع گوناگون به ویژه کتب اهل سنت، نوشتاری مستقل درباره اسباب النزول، نوشتاری مستقل درباره رابطه امامت و قرآن، فهارس فنی و ... از ویژگی های این کتاب است. شیوه استاد جلالی در تحقیق این کتاب، می تواند روشی آموزشی برای کسانی که در وادی تحقیق و تصحیح متون قدم نهاده اند قرار گیرد.

منابع

مقدمه تفسير الحبري به قلم استاد سيد محمدرضا حسيني جلالي؛

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی