دلائل الصدق لنهج الحق

علامه حلی کتاب نهج الحق را نوشت و فضل بن روزبهان کتاب ابطال نهج الباطل را در رد آن نگاشت.
علامه مظفر نیز این کتاب را در رد سخنان فضل بن روزبهان تألیف کرد.

علامه حسن بن يوسف بن مطهر حلي، بعد از آنکه كتاب نهج الحق و كشف الصدق را در معرفی شیعه نگاشت، عالم اشعري فضل بن روزبهان، کتاب ابطال نهج الباطل و اهمال كشف العاطل را در رد آن نوشت. سپس قاضي نور الله حسيني شوشتري (شهید ثالث) كتاب احقاق الحق را در رد كتاب روزبهان و تأييد مطالب علامه حلي به رشته تحرير در آورد.

شیخ محمد حسن بن محمد مظفر صیمری نجفى (م ۱۳۷۶ق) در كتاب دلائل الصدق ابتداء كلام علامه حلّى در«نهج الحق» را آورده و آنگاه گفته فضل بن روزبهان را در ردّ كلام علامه نقل مى كند و سپس گفته فضل را رد مى كند. و هر جا كه مناسب ديده به برخى از سخنان ابن تيميه كه در ردّ كتاب «منهاج الكرامه» علامه حلّى نگاشته شده اشاره كرده و از آنها جواب گفته است.

هر چند ردّيه فضل بر«نهج الحق» ناظر به كل كتاب است اما آنچه مرحوم مظفر در« دلايل الصدق» بدان پرداخته تنها مسائل مربوط به اصول دين است.

مرحوم مظفر در ابتداي كتاب مقدمه اي نسبتاً مفصل در باب نقل روايات آورده و طي آن به بررسي صحاح سته پرداخته است. سپس به تفصيل چهار مسأله زير را بررسي كرده و طي آن ديدگاههاي شيعه و اشاعره را به گونه اي تطبيقي مورد بحث قرار داده است: مسأله اول: ادراك؛ مسأله دوم: نظر؛ مسأله سوم: صفات خداي تعالي؛ و مسأله چهارم: نبوت.

آنگاه در پنج مبحث به مسأله امامت پرداخته است:

مبحث اول: وجوب عصمت امام؛

مبحث دوم: امام بايد از ديگران افضل و برتر باشد؛

مبحث سوم: راه تعيين امام؛

مبحث چهارم: تعيين امام پس از رسول خدا(ص)، و دلالت عقل بر امامت اميرالمؤمنين (ع)؛

مبحث پنجم: ذكر برخي از فضايلي كه وجوب امامت علي (ع) را به اثبات مي رساند.

مباحث اول و دوم كتاب مختصراً به بحث عصمت و اثبات وجوب معصوم بودن و نيز وجوب افضل بودن امام مي پردازند.

مبحث سوم با بيان اينكه از نظر شيعه امام فقط به دو طريق مي تواند تعيين شود، يكي نص صريح خداوند يا پيامبر يا امامي كه بر امامتش نص وجود دارد و يا ظهور معجزه به دست او، و ديگري دلالت عقل به بررسي راه تعيين امام مي پردازد.

مبحث چهارم، مفصل ترين مبحث کتاب است و تمامي آيات و رواياتِ اثبات كننده امامت اميرالمؤمنين (ع) را نقل مي كند. علامه حلي هشتاد و چهار آيه را در كتاب خود ذكر كرده و با نقل رواياتي از عالمان و مفسران بزرگ اهل سنت، دلالت آنها بر امامت حضرت امير(ع) يا فضايل ايشان و اهل بيت را به اثبات رسانده است. مرحوم مظفر شانزده آيه ديگر را نيز خود مي افزايد و با همان سبك و استناد به مصادر اهل سنت، همان نتيجه را مي گيرد.

پس از ذكر آيات، به مسأله تعيين امام از طريق سنت مي پردازد. در اين بخش بيست و هشت حديث از طرق اهل سنت نقل شده است و مرحوم مظفر پس از نقل سخنان علامه حلي (ره) و روزبهان، با افزودن توضيحاتي تفصيلي، به خوبي اصل مطلب و چگونگي دلالت احاديث را روشن كرده است.

مبحث پنجم به ذكر فضائل اميرالمؤمنين (ع) در هنگام ولادت و پس از ولادت مي پردازد. فضايل پس از ولادت حضرت به سه قسم تقسيم شده اند: نفساني، بدني و خارجي. فضايل نفساني تحت عناوين ايمان، علم، خبر دادن از غيبت، شجاعت، زهد، كرم، استجابت دعا و حسن خلق و حلم مورد بررسي قرار گرفته اند. به فضايل بدني در دو بخش عبادت و جهاد پرداخته شده است. و فضايل خارجي تحت عنوان اين چهار مطلب بررسي شده اند: نسب، همسر و فرزندان، محبت آن حضرت و اينكه آن حضرت صاحب حوض و لواء و صراط و اذن است.

در مجموع، كتاب به گونه اي نسبتاً جامع به مسأله امامت و مباحث آن پرداخته - گرچه سه مبحث اول كتاب مختصرترند- و به شيوه اي علمي و دور از تعصب، با استناد به مصادر اهل سنت و نيز دلايل مسلم عقلي به اثبات امامت اميرالمؤمنين (ع) و نيز فضايل آن حضرت پرداخته است.

ترجمه دلائل الصدق

ترجمه محمد سپهری، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۴ و ۱۳۸۶ش، تهران؛ بخش مطاعن آن چاپ نشده است.

در باره دلائل الصدق

دراسه علمیه عن الدلائل ضمیمه دلائل الصدق، مرحوم آیت الله سید مرتضی حکمی، نشر دارالعلم، ۱۳۹۶ق / ۱۳۵۵ش، قاهره؛

چاپهای دلائل الصدق

نسخه چاپ تهران؛ در زمان حيات مؤلف با اشراف ایشان در سه جزء به طبع رسيده است: جزء اول، چاپخانه بوذرجمهرى، سال ۱۳۶۹ق؛ جزء دوم، مطبعه حيدريه نجف، ۱۳۷۲ق و جزء سوم چاپخانه بوذرجمهرى و مروى چاپخانه عالى علوى، ۱۳۷۳ق؛
تصحیح مرحوم آیت الله شیخ محمدرضا جعفری، نشر دار العلم، ۱۳۹۶ق / ۱۳۵۵ش، قاهره؛
با مقدمه طاهر آل الشیخ راضی، نشر بنیاد فرهنگ اسلامی (کوشانپور)، ۱۳۹۶ق؛ افست از چاپ قاهره؛
تصیح مؤسسۀ آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۲۲ق، قم؛ این چاپ با مقدمه اى به قلم سيد على حسينى ميلانى با عنوان «اجلى البرهان في نقد كتاب ابن روزبهان». (تاکنون ۷ جلد).

منابع

ذریعه از مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی؛ پایگاه اطلاع رسانی lib.ahlolbait.ir مقاله خانم فرزانه اميني؛ lib.ir

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی