اِطعام نيازمند

حدیث

الأمالى للصدوق : حدّثنا عليّ بن أحمد ، قال : حدّثنا محمّد بن أبى عبد اللَّه الكوفي، عن سهل بن زياد الآدمى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن عليّ بن محمّد بن عليّ بن موسى بن جعفر بن محمّد بن عليّ بن الحسين بن عليّ بن أبى طالب عليهم السلام ، قال :

لَمّا كَلَّمَ اللَّهُ‌عزّ وجلّ موسى‌ بنَ عِمرانَ عليه السلام... قالَ موسى‌ عليه السلام : إلهى ! فَما جَزاءُ مَن أطعَمَ مِسكيناً ابتِغاءَ وَجهِكَ ؟

قالَ : ياموسى‌ ! آمُرُ مُنادِياً يُنادى يَومَ القِيامَةِ عَلى‌ رُؤوسِ الخَلائِقِ : إنَّ فُلانَ بنَ فُلانٍ مِن عُتَقاءِ اللَّهِ مِنَ النّارِ. [۱]

ترجمه‌

حضرت عبد العظيم عليه السلام : امام هادى عليه السلام فرمود : «هنگامى كه خداوند با موسى بن عمران عليه السلام سخن مى‌گفت ، موسى گفت : پروردگارا ! پاداش كسى كه براى رضاى تو، نيازمندى را اطعام كند، چيست ؟

فرمود : روز قيامت، فرمان مى‌دهم فرياد بزنند كه اين شخص، از آزاد شدگان دوزخ است» .

شرح‌

اطعام نيازمندان، يكى از مسائلى است كه اسلام فوق العاده به آن اهمّيت داده است، به گونه‌اى كه اگر ره‌نمودهاى اسلام مورد توجّه قرار گيرد ، گرسنگى از جامعه بشر، ريشه‌كن خواهد شد .

اسلام براى مبارزه با فقر و گرسنگى، از سه روش استفاده كرده است :

۱ . ذى حق دانستن نيازمندان در اموال ثروتمندان . قرآن كريم در توصيف انسان‌هاى نيكوكار مى‌فرمايد :

(وَ فِى أَمْوَ لِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّآئِلِ وَ الْمَحْرُومِ .[۲][از ويژگى‌هاى نيكوكاران، اين است كه‌] در اموال آنان، حقّى براى نيازخواه و محروم است) .

از امام على عليه السلام روايت شده كه فرمود :

إنّ اللَّهَ سبحانَهُ فَرَضَ فى أموالِ الأغنياءِ أقواتَ الفُقَراءِ ، فما جاعَ فَقيرٌ إلّا بما مُتِّعَ بهِ غَنىٌّ ، و اللَّهُ تعالى‌ سائلُهُم عن ذلكَ . [۳]

خداوند سبحان، خوراك تهى‌دستان را در اموال توانگران قرار داده است . پس هيچ تهى‌دستى گرسنه نمى‌ماند ، مگر به سبب اين كه ثروتمندى از حقّ او بهره‌مند شده است ، و خداى بزرگ در اين باره از آنان بازخواست مى‌كند .

۲ . تشويق مسلمانان به اطعام نيازمندان . قرآن در توصيف ابرار (نيكان) مى‌فرمايد :

(وَيُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلَى‌ حُبِّهِ مِسْكِيناً وَيَتِيماً وَأَسِيراً * إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَلا شُكُوراً .[۴]و با وجود دوست داشتن غذا، آن را به مستمند و يتيم و اسير مى‌دهند . [و مى‌گويند :] ما تنها براى رضاى خدا اطعامتان مى‌كنيم . از شما نه پاداشى مى‌خواهيم و نه سپاسى) . (أَوْ إِطْعامٌ فِى يَوْمٍ ذِى مَسْغَبَةٍ * يَتِيماً ذا مَقْرَبَةٍ * أَوْ مِسْكِيناً ذا مَتْرَبَةٍ .[۵]يا در روز گرسنگى ، طعام دادن ، به يتيمى خويشاوند ، يا مستمندى خاك‌نشين) . پيش از اين آيات و پس از آنها، خداوند سبحان، برخوردارى از انواع نعمت‌هاى بهشت را به كسانى كه داراى ويژگى ياد شده هستند، وعده داده است . در احاديث نيز آثار و بركات فراوانى براى اطعام مستمندان آمده و حديثى كه در متن ملاحظه شد، يكى از آنهاست .

۳ . تهديد كسانى كه از اطعام نيازمندان امتناع مى‌ورزند . در آيات فراوانى، چنين افرادى مستوجب عذاب‌هاى دوزخ معرّفى شده اند.[۶]از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله نقل شده كه فرمود :

وَ الَّذى نَفسُ محمّدٍ بِيَدِهِ ، لا يُؤمِنُ بى عَبدٌ يَبِيتُ شَبعانَ وَ أخُوهُ - أو قالَ : جارُهُ - المُسلمُ جائعٌ . [۷]

سوگند به آن كه جان محمّد در دست اوست ، به من ايمان نياورده آن بنده‌اى كه شب را سير بخوابد و برادر (/ همسايه) مسلمانش گرسنه باشد .


[۱]الأمالى ، صدوق : ص ۲۷۶ ح ۳۰۷ ، بحار الأنوار : ج ۶۶ ص ۳۸۳ ح ۴۶ . نيز ، ر . ك : همين كتاب : ح ۹۲ .

[۲]ذاريات : آيه ۱۹ . گفتنى است كه آيات فراوانى در اين زمينه وجود دارند كه اشاره به همه آنها در حوصله اين مقال نيست .

[۳]نهج البلاغة : حكمت ۳۲۸ .

[۴]دهر : آيه ۸ - ۹ .

[۵]بلد : آيه ۱۴ - ۱۶ .

[۶]ر . ك : حاقّه : آيه ۳۳ - ۳۶ مدّثّر : آيه ۴۴ ، فجر : آيه ۱۸ ، ماعون : آيه ۲ - ۳ .

[۷]الأمالى ، طوسى : ص ۵۹۸ ح ۱۲۴۱ .