بررسي مصداق «دابة الارض» در روايات فريقين
حسن نقيزاده ۱
سعيده سادات موسوينيا ۲
چکيده
با آن که اعتقاد به رجعت از باورهاي مورد اتفاق شيعيان به شمار ميآيد، در باره جزئيات آن، سخن بسيار است. در اين ميان، از خروج «دابة الارض» ميتوان ياد نمود که قرآن کريم، آن را مطرح فرموده و در متن برخي از احاديث شيعه بر اميرمومنان علي عليه السلام منطبق گرديده است. اين مقاله ضمن بررسي و نقد سند و دلالت اين گونه روايات، کوشيده است که مستندات حديثي در تطبيق ياد شده را مورد تأمل قرار دهد.
کليد واژهها: تفسير، دابة الارض، رجعت، فقهالحديث، آخرالزمان.
درآمد
در تفسير آيه کريمه (وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِّنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآياتِنَا لَا يوقِنُونَ(۳ ديدگاههايي ارائه شده است که يکي از آنها تفسير عنوان دابة الارض به حضرت اميرمؤمنان عليه السلام است. منشأ اين تفسير، رواياتي است که در منابع حديثي شيعه به چشم ميخورد. از سوي ديگر، در منابع حديثي اهل سنت، دابة الارض موجودي با مشخصات ويژه و خارق العاده توصيف شده است و روايات آنان، بر اين نکته دلالت دارند که دابه از جنس انسان نيست.
توجه به اختلاف متون روايي و داوريهاي متضاد حديثپژوهان، حساسيت ويژهاي را برميانگيزد تا از نو، متن و سند اين احاديث واکاوي شود. تأمل در اين احاديث، اعتبارسنجي سندي و بررسي متن و دلالت آنها ميتواند گامي فراپيش براي بازشناسي ميراث گرانسنگ شيعه در دو حوزه تفسير و حديث اماميه به شمار آيد، بويژه آن که حديثي در حوزه عقايد و معارف شيعه ـ که حساسيت برانگيز است ـ قرار گرفته باشد.
1.استاديار دانشگاه فردوسي مشهد.
2.. دانشجوي کارشناسي ارشد دانشگاه فردوسي مشهد.
3.. سوره نمل، آيه ۸۲.