الفیض القدسي في ترجمة العلامة المجلسي

زندگینامه علامه مجلسی به قلم محدث نوری

قدیم ترین کتابهایی که به شرح حال علامه محمدباقر مجلسی پرداخته اند کتاب تذکرة الأنساب از ملا حیدرعلی مجلسی، مرآة الأحوال جهان نما از احمدآغا بهبهانی، و أنساب وحید بهبهانی از میرزا محمد جعفر شهرستانی هستند.

کتاب الفیض القدسي في ترجمة العلامة المجلسي از حسین بن محمد تقی نوری مازندرانی طبرسی معروف به محدث نوری (م ۱۳۲۰ ق) بعد از این آثار نگاشته شده است.

تمام کسانی که بعد از محدث نوری دربارۀ علامه مجلسی قلم زده اند عمده منابعشان همین چهار کتاب بوده است.

محدث نوری این کتاب را به درخواست مرحوم حاج محمد حسن کمپانی (امین دار الضرب) برای درج در ابتدای جلد اول بحار الأنوار نوشته است. گفتنی است که مرحوم کمپانی اولین کسی است که تمام بحار الأنوار را در ۲۵ جلد + دو جلد فهرست، در ایران چاپ کرد.

نویسنده پس از مقدمه ای دربارۀ عظمت علما و سبب تألیف کتاب، آن را در شش بخش تدوین کرده است:

بخش اول سخن بزرگان علما دربارۀ علامه مجلسی و عظمت وی، و اهمیّت آثار علامه مجلسی است. او در این بخش سخن اردبیلی از جامع الرواة، سخن افندی در ریاض العلماء، سخن خاتون آبادی در حدائق المقربین و ... را نقل کرده و بر برخی از آنها تعریض، و برخی را تکمیل کرده است. از جمله به رد سخنی از قصص العلماء پرداخته است. او از این کتاب نام نبرده و با تعبیر «مواضع غیر معتبره» مطلب را نقل و نقد کرده است (ص ۱۰۸-۱۰۹)؛

بخش دوم معرفی آثار قلمی علامه مجلسی است؛ محدث نوری با تذکر این نکته «شیعه ایی نیست که رهین منت مجلسی نباشد»، ابتدا به معرفی آثار عربی وی پرداخته و مجلدات بحار را به تفصیل معرفی کرده است. و در ادامه ۱۳ اثر عربی دیگر را نام برده، آنگاه به معرفی آثار فارسی پرداخته و نسبت کتاب تذکرة الأئمه را به علامه مجلسی رد کرده است(ص ۱۴۲). در ادامه ذیل دو امر به کتبی اشاره کرده که دربارۀ آثار مجلسی نگاشته شده اند اعم از تفسیر، ترجمه و ... و از کتبی همچون الشافی الجامع بین البحار والوافی از تبریزی، ترجمه جلاء العیون به عربی از شبّری و برخی ترجمه های مجلدات بحار نام می برد. سپس در امر دوم به منابع بحار پرداخته و وعده داده است که در مستدرک بحار به تفصیل بپردازد.

بخش سوم به معرفی اساتید و مشایخ و شاگردان علامه مجلسی پرداخته و ۱۸ تن از اساتید و ۴۹ تن از شاگردان و روایت کنندگان از او را نام برده است. در پایان این بخش لطیفه ای از علامه را نقل کرده است؛

بخش چهارم در دو فصل به شرح حال آباء و اجداد فرزندان اجداد علامه مجلسی پرداخته است؛

بخش پنجم فرزندان و خاندان علامه مجلسی را برشمرده و علمای فرزندان وی را معرفی کرده است، علامه چهار فرزند پسر و پنج فرزند دختر داشته است؛

بخش ششم به بیان تولد و وفات علامه مجلسی اختصاص پیدا کرده و بعضی از تاریخ ها و نسبت های نادرست مربوط به محل تولد، زمان تولد علامه مجلسی رد شده است. در ضمن این بخش رؤیاهایی که مربوط به علامه مجلسی بوده نقل شده است.

ترجمه الفیض القدسی

فیض قدسی ترجمه جعفر نبوی، شركت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴ش، تهران.

چاپ های الفیض القدسی

این کتاب افزون بر اینکه در اول جلد اول چاپ کمپانی چاپ شده به صورت مستقل به تحقیق جعفر نبوی، در نشر مرصاد قم در سال ۱۴۱۹ نیز چاپ شده است.

منابع:مقدمه جعفر نبوی؛ ویکی پدیا؛ lib.ir

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی