شهادت اُسطوره ای

پرسش :

هدف امام حسین(ع) را «شهادت اُسطوره ای» دانستن، یعنی چه؟



پاسخ :

برخی معاصران بر این عقیده اند که شهادت امام حسین(ع) را نباید امری سیاسی دید و از حالت اسطوره ای و راز و رمزداری اش خارج کرد تا دایرۀ تأثیرگذاری آن، تنها به گروهی اندک محدود گردد؛ بلکه باید آن را اسطوره ای دید تا تأثیرگذاری اش از زمان خطّی متناهی، به دایرۀ زمان حلقوی نامتناهی برگردد.

اینان، البته شاهدی بر تفسیرشان اقامه نکرده اند. به این سخن بنگرید: «در واقع، با ایدئولوژی کردن مذهب، از آن، هتک تقدّس می شود. سرمایۀ اساطیری را بر سرِ زمان، به سودا می نهد، از آنها، اساطیر سیاسی می سازد، از آنها، اسطوره زُدایی می کند و آنها را در امور این جهانی، خرج می کند. بگذارید برایتان مثالی عینی بیاورم. واقعۀ کربلا، دارای معنایی اساطیری است. مفهوم شهید در انگارۀ امام حسین(ع) ـ که در صحرای کربلا جنگید و در ماه محرّم ۶۱ هجری به شهادت رسید ـ ، تجلّی می یابد. غالب روایاتی که این ماجرا را حکایت می کنند، بر زاویۀ عاطفی و تمثیلیِ این فاجعه، تأکید دارند. در تعبیرهای جدید، مثلاً در تفسیر نجف آبادی، برعکس، کوشش شده است تا این درام، از جنبۀ تاریخی، تفسیر شود. امام حسین(ع)، دیگر یک چهرۀ اسطوره ای یا نمونۀ مجسّم شهید نیست که با ریخته شدن خون ناحقّش [یعنی با ریخته شدن خونش به ناحق]به دست اشقیا، ما را رستگار می کند؛ بلکه یک شخصیت تاریخی است که به خاطر آرمان سیاسی اش می میرد. جای زمانِ حلقوی اسطورۀ شهید را زمانِ خطّی مبارزات می گیرد».[۱]

ممکن است گفته شود که این، تعبیری دیگر از شهادتِ فِدیه ای است؛ ولی از آن رو که خاستگاه این دو، متفاوت است، یکی دانستن آنها، دشوار است.[۲]

این دیدگاه، یکی از تفاسیر نظریۀ «شهادت طلبی» به عنوان هدف امام حسین(ع) است که نقد آن ذیل پرسش از«شهادت طلبی»گذشت.


[۱]. زیر آسمان‏های جهان، ص ۱۵۵ ـ ۱۵۶.

[۲]. ر.ک: دانش‏نامۀ امام حسین(ع)، ص ۳۳۸ ـ ۳۳۹.



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت