مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : المقاصد العلیه فی المطالب السنیه
محل نشر : قم
ناشر : بنیاد محقق طباطبایی
تاریخ انتشار : 1391 ش
زبان : عربی
منبع: افق حوزه
جستجو در Lib.ir

المقاصد العلیه فی المطالب السنیه

کتاب شامل سه چهل حدیث و تفسیر چند آیه است.

بیشتر مردم و حتی اهل نظر علامه شیخ عبدالحسین امینى (م ۱۳۹۰ق) را فقط به کتاب الغدیر می شناسند؛ اما از ایشان به جز کتاب جاودانۀ الغدیر، چند عنوان کتاب دیگر چاپ و منتشر شده است: سیرتنا و سنتنا سیرة نبینا و سنته؛ ادب الزائر؛ تفسیر فاتحة الکتاب؛ ثمرات الاسفار؛ شهداء الفضیلة، و المقاصد العلیه.

بخشی از جنبه های ناشناخته از علامه امینی را باید در آثاری مکتوب جست که سوگمندانه در طول چهل و چند سال پس از رحلت علامه امینی همچنان به صورت دستنویس باقی مانده و انتشار نیافته اند.
فهرست این آثار در رسالۀ مرحوم آیة الله شیخ رضا امینی ـ فرزند علامه امینی ـ و کتاب حماسۀ غدیر نوشته استاد محمدرضا حکیمی آمده است. در میان این آثار، عناوین نوشتارهایی در زمینۀ تفسیر و حدیث و رجال وجود دارد که تحقیق و انتشار کامل آنها، سیمایی روشن تر از این بزرگ مرد نشان می داد.

یکی از این کتابهای گرانقدر، «المقاصد العلیة فی المطالب السنیة» است در تفسیر چهار آیه، که برای نخستین بار در این روزها منتشر شده است. این کتاب، مقدمه و مؤخره و تاریخ تألیف ندارد. در واقع مجموعه ای است از چهار گفتار که البته با تنظیم و تدوین مؤلف به این صورت در آمده است.

تنها نسخۀ شناخته شدۀ این کتاب، نسخه ای است که مرحوم سید هاشم حسینی تهرانی به دلیل انس با علامه امینی از روی نسخه اصل نوشته است. آنگاه شیخ محمدرضا کریمی در سال ۱۴۰۷ق، از روی نسخه یادشده استنساخ کرده و به محقق فقید سید عبدالعزیز طباطبایی هدیه کرده که اکنون در کتابخانه ایشان موجود است. تنها چاپ کتاب از روی همین نسخه انجام شده است.

فهرست کلی کتاب چنین است:

مطلب اول، تفسیر آیۀ «قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْن» ( غافر/۱۱) ـ ص ۱۱ تا ۵۴.

مطلب دوم، تفسیر آیۀ «وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِها» ( اعراف/۱۸۰) ـ ص ۵۵ تا ۱۲۹.

مطلب سوم، تفسیر آیۀ «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَني آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُم ...» ( اعراف/ ۱۷۲) ـ ص ۱۳۱ تا ۳۳۶. این فصل ـ که در اثبات عالم ذر نوشته شده ـ نزدیک به نیمی از کتاب را در بر دارد.

مطلب چهارم، تفسیر آیۀ «وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَة» ( واقعه/۷ ) ـ ص ۳۳۷ تا ۳۹۷)

گرچه مطالب، مستقل از هم هستند، ولی مؤلف، پیوندی میان آنها برقرار کرده و پیوسته به هم ارجاع می دهد.

سه اربعین در مقاصد العلیه

کتاب، شامل سه اربعین حدیث است که هر یک را می توان کتابی مستقل در درون این کتاب دانست:

الف) اربعین حدیث امیر المؤمنین علیه السلام در موضوع قلب و حیات معنوی آن ( ص ۳۳ تا ۳۷)

ب) اربعین حدیث از رسول خدا و ائمه هدی علیهم السلام در همان موضوع ( ص ۳۷ تا ۴۵)

ج) اربعین حدیث در باب عالم ذر ( ص ۲۳۴ تا ۲۸۶).

علامه امینی بارها در این کتاب، برای تأیید و تأکید مطالب، احادیث متعدد می آورد. و هر بار اشاره می کند که به جهت اختصار، سند احادیث را حذف می کند؛ اما در مورد عالم ذر، حدود ۱۵۰ حدیث از منابع معتبر شیعه و سنی با سند و منابع و ذکر موارد اختلاف در کلمات و راویان می آورد،، که برخی از آنها را معصومان علیهم السلام ذیل آیات قرآن بیان کرده اند. بدین ترتیب، نوزده آیه مرتبط با ذر در کتاب یاد می شود. آنگاه چهل حدیث را از آن میان برگزیده و با بررسی سندی نشان می دهد که راویان تمام آنها « ثقه»اند و در نتیجه این روایات، «صحیح» هستند. (ص ۲۷۰ تا ۲۸۶). سپس نتیجه این پژوهش را با تلخیص بیشتر به شکل یک فهرست ارائه کرده که نام پنجاه راوی این احادیث را آورده است همراه با بیان وضع آنها در میزان رجالیون (ص ۲۸۷ و ۲۸۸).

امینی پس از نقل روایات عالم ذر می نویسد: «اینها پاره ای از روایات مربوط با عالم ذر است که به خاطر عدم اطاله کلام، به این مقدار اکتفا کردیم. و گرنه اخبار رسیده از فریقین در این مورد، بیش از این است. اکثر اخباری که نقل شد، سندهای پاکیزه و بسیار متقن و معتبر دارد، که بر اهل فن پوشیده نیست و بیشتر آنها در بالاترین درجات صحت هستند. اینک برای قطع بحث در این مورد، به سند چهل حدیث می پردازیم» (ص ۲۷۰).

نقد کلام فخر رازی، نقد کلام سید مرتضی، نقد کلام شیخ مفید، و نقد کلام علامه مجلسی نمونه ای است از این که علامه امینی روایت را همراه با درایت عرضه می کند، بدون اینکه به ورطۀ تقلید یا شخصیت زدگی بیفتد.

او همچنین از اشعار عربی و فارسی در ضمن مباحث، فراوان بهره برده است. برخی از این اشعار، متعلق به شاعران قدیم است؛ مانند عینیه ابن سینا، و بعضی دیگر به شاعران نزدیک به زمان مؤلف تعلق دارد؛ مانند اشعار مولی عبدالصمد خامنه ای (م۱۳۱۱ق)، و اشعار میرزا محمد علی اردوبادی که نویسنده در تبریز از او شنیده است.

چاپ مقاصد العلیه

تنها چاپ این کتاب به تصحیح سید محمد طباطبائی در بنیاد محقق طباطبائی در سال ۱۳۹۱ش چاپ شده است. فهارس افزودۀ مصحح که به بازیابی مطالب کمک می کند بدین قرار است: مصادر تحقیق؛ آیات قرآنی؛ احادیث؛ آثار ( کلمات صحابه و تابعین )؛ اعلام؛ طوائف و قبائل و فرق؛ اماکن و بلدان؛ وقایع و ایام؛ اشعار عربی و فارسی؛ کتابهایی که در متن یا تعلیقات یاد شده است؛ فهرست تفصیلی مطالب.

چاپ زیبا و چشم نواز متن که با سلیقه انجام شده، رغبت خواننده را برای خواندن بر می انگیزد و دشواری مباحث را تا حدی جبران می کند.

منابع:مروری بر المقاصد العلیه از عبدالحسین طالعی درج شده در سایت الاثر(al-athar.ir)؛ نرم افزار مشاهیر.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی