مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : نخب المناقب
محل نشر : قم
ناشر : کتابخانه آیت الله نجفی
نوبت چاپ : اول
تاریخ انتشار : 1391 ش
زبان : عربی
منبع: افق حوزه
جستجو در Lib.ir

نخب المناقب

گزیده ای از کتاب مناقب ابن شهر آشوب

شیخ ابو عبدالله حسین بن جبر از علمای فاضل، آگاه و بزرگوار شیعه در قرن هفتم است. او را ابن جبیر نیز گفته اند اما مشهور ابن جبر است.

از زندگی او اطلاعی چندانی در دست نیست جز اینکه او توسط شیخ نجیب الدین علی بن فرج سوراوی (یعنی با یک واسطه) از ابن شهرآشوب مازندرانی نقل می کند. شیخ نجیب الدین به او اجازه روایتی داده است که ابن جبر حکایت کامل آن را در مقدمه کتابش نگاشته است.

جز کتاب نخب المناقب، کتاب الاعتبار فی بطلان الاختیار را نیز به ابن جبر نسبت داده اند که درباره اختیار امت در تعیین امام است. از این کتاب در نهج الإیمان شیخ یوسف بن جبر نقل شده است.

نیز مولا عبدالله افندی و شیخ حر عاملی از این کتاب ابن جبر نام برده اند.

نخب المناقب

این کتاب منتخبی از کتاب مناقب ابن شهرآشوب مازندرانی است. از آنجا که کتاب مناقب ابن شهرآشوب کتاب مفصلی بوده است ابن جبر به تلخیص آن پرداخته است. در مقدمه به عظمت مناقب آل ابی طالب شیخ ابوجعفر محمد بن علی بن شهرآشوب مازندرانی اشاره کرده و به تحسین او پرداخته که در آن مطالبی از سرزمینهای بسیار دور و آرای مختلف جمع آمده که در یک کتاب نمی گنجد. سپس به اخذ اجازه خود از شیخ نجیب الدین، شاگر ابن شهرآشوب، اشاره کرده و برای استفاده همگان از کتاب مناقب ابن شهرآشوب به مختصر کردن آن پرداخته است؛ چرا که حجم بزرگ کتاب و اسانید بسیار و ... حتی ورق زدن آن را نیز سخت می نمود.

ابن جبر پس از آنکه به فکر تلخیص مناقب می افتد با ابو الحسین علی بن محمد بن فضل علوی حسینی که اهل فضل و دیانت بوده، مشورت می کند؛ او نیز ابن جبر را به این کار ترغیب کرده و قوت قلب می دهد و حتی کلماتی از خطبه کتاب را نیز می نگارد تا ابن جبر کتاب را بیاغازد.

ابن جبر خود را در مقابل مناقب ابن شهر آشوب قطره ای بیش نمی داند که در سفره رنگارنگش برای وی هر آنچه می خواهد، آماده دارد.

بعد از آنکه کتابش را «نخب المناقب لآل أبی طالب» نام می نهد به اجازه ابن شهرآشوب از علمای شیعه و سنی اشاره کرده و سلسه اسناد او را بر می شمارد؛ چرا که در متن کتاب سلسله اسناد را نیاورده است.

کتاب نخب المناقب شامل مناقب رسول خدا، امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا علیهم السلام است.

در مناقب رسول خدا صلی الله علیه وآله مطالبی همچون بشارتهای نبوت حضرت، تولد، رشد، مبعث، آشکار کردن نبوت به ابو طالب، حفظ خداوندی از کید مشرکین، استجابت دعاهای حضرت، سخن گفتن جمادات و حیوانات در شهادت به نبوتش، ازدیاد غذا بر اثر معجزه حضرت، معجزات بعد از وفات، خوش طبعی های حضرت، رفتارهای شایسته حضرت، نسب، خویشان، زندگانی، معراج، هجرت، غزوه ها، وفات و زیارت حضرت مطالبی هستند که درباره رسول خدا صلی الله علیه وآله در این بخش آمده است.

نیز مطالبی با عنوان النکت والاشارات به هرآنچه از قرآن مربوط به رسول خداست نقل شده و برای هر مورد شاهدی از آیات قرآن آورده است.

عنوان لطائف بخش دیگری از مطالب مناقب رسول خداست که به مقایسه حضرت صلی الله علیه وآله با دیگر انبیاء پرداخته و نکته های شیرین و دلچسبی را متذکر شده است از جمله اینکه سفینه نوح باعث نجات در دنیا شد و حال اینکه ذریه رسول خدا سفینه نجات در عقبی هستند و ... .

در بخش وفات رسول خدا از پنجشنبه ای شکوه کرده است که به روایت ابن بطه، طبری، مسلم و بخاری، رسول خدا دوات خواست تا نامه ای بنویسد که مسلمانان بعد از ایشان گمراه نشوند اما مسلمانان منازعه کردند - و منازعه نزد رسول خدا شایسته نبود-  و گفتند رسول خدا هجر (پریشان) می گوید و...

مناقب امیر المؤمنین علیه السلام با بحثی در شرائط، صفات و وجوب امامت آغاز می شود و مباحثی در همین زمینه در بطلان اختیار امت در تعیین امام، رد بر غلات، رد بر سبعیه، رد بر  خوارج آورده است.

ویژگیهای امیر المؤمنین علیه السلام در عناوینی همچون سبقت در اسلام و نماز، علم، هجرت، جهاد، شجاعت، سخاوت، زهد، قناعت، عدل وامانت، حلم و شفقت و ... آمده است. خویشی او با رسول خدا و پایبندی اش به میثاقی که با خدا و پیامبرش بسته بود از دیگر مطالب این قسمت است.

زندگانی امیر المؤمنین در عناوین کیفیت ولادت، طهارت و تربیت او، دامادی رسول خدا، برادری، فرزندان، مشاهد اهل بیت علیهم السلام، مصائب و ظلمهایی که بر آنان رفته است، بیان شده است.

اختصاصات امیر المؤمنین در آیۀ مباهله، حدیث منزلت، و احادیث دیگری که همچون رابطه حضرت با رسول خدا نسبت روح و جسد، سر به تن، نور به نور و ... بازگو شده است.

هدایای خداوندی به امیر المؤمنین علیه السلام، دوست داشتن ملائکه امیرالمؤمنین را، مقام و منزلت او در بین انبیا و اوصیا، برخوردش با ابلیس و لشکر او،  یادکرد او در کتب از جمله کتابهای الرد علی اهل التبدیل، کافی، شرح الأخبار، روضة الواعظین، مولد امیر المؤمنین و ...، خبر دادن از غیب و رؤیاها و آرزوها، استجابت دعای حضرت، قضاوتهای حضرت و ... عناوینی هستند که ذیل هر کدام احادیث فراوانی نقل شده اند.

در بخشی، نصوص امامت امیر المؤمنین را نقل کرده و ضمن بیان آیات قرآن و ماجرای غدیر، صفات و ویژگیهای حضرت را بر اساس آیات قرآن برشمرده است.

حضور امیر المؤمنین و نقش او در پیشبرد اسلام در غزواتی مثل بدر، احد، خیبر، احزاب، ذات السلاسل، جمل و صفین بازگو شده است.

مساوات او با دیگر انبیا، منزلتش در قیامت، تأثیر حب و بغض او در ایمان و ... نکاتی است که ابن جبر بدانها پرداخته است.

قصایدی در وصف حضرت، خانواده و فرزندان، مقتل و اتفاقات بعد از شهادت و زیارت حضرت پایان بخش مناقب امیر المؤمنین است.

مناقب حضرت زهرا علیها السلام با مطالبی در تفضیل وی بر زنان، و منزلتش نزد خدای تعالی آغاز می شود و در ادامه محبت رسول خدا به وی، معجزات، سیره، تزویج، زیبایی و تاریخ زندگانی حضرت نقل می شود.

ابن جبر تولد حضرت فاطمه را پنج سال بعد از بعثت، بیستم جمادی الاخره، و تزویجش را سال دوم هجرت، اول یا ششم یا ذیحجه می داند.

هنگام رحلت رسول خدا، هیجده سال و هفت ماه داشت، و بعد از وفات ایشان چهل روز زندگی کرد. وفاتش شب یکشنبه سیزده روز گذشته از ربیع الآخر سال یازده هجرت بود.

کتاب با مطالبی در وفات حضرت زهرا سلام الله علیها و نقل قصیده هایی در رثای حضرت پایان می پذیرد.

اینکه آیا مناقب ابن شهرآشوب نیز با حجم بسیارش تا مناقب حضرت زهرا سلام الله علیها بوده یا مناقب ائمه دیگر را هم داشته، نخب المناقب چاپ شده پاسخی بدان ندارد.

اما نکته ای را می توان از آن فهمید که مناقب چاپ شده ابن شهرآشوب تمام کتاب مناقب نیست؛ افزون بر اینکه دانشمندانی چون علامه مجلسی از مناقب روایتهایی نقل کرده اند که در نسخۀ چاپی نیست، نخب المناقب نیز مطالبی از مناقب این شهرآشوب را نقل می کند که در نسخۀ چاپی آن نیست.

چاپ نخب المناقب

تنها چاپ نخب المناقب به تازگی به تحقیق و تصحیح سید مهدی رجائی در کتابخانه آیت الله مرعشی در سال ۱۳۹۱ش / ۱۴۳۳ق چاپ شده است.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی