امام صادق(ع) و مشروعیت خاندان ابوسفیان

در سخن امام صادق(ع) خطاب به منصور دوانیقی آمده است: «پادشاهی، در خاندان ابو سفیان بود، تا زمانی که یزید، حسین(ع) را کشت. خداوند، آن را از آنان گرفت و خاندان مروان را وارث آنان کرد».[۱]

بی تردید، مراد امام صادق(ع) این نیست که اگر شهادت امام حسین(ع) نبود، حکومت خاندان ابو سفیان، مشروع بود و یا انتقال آن به مروانیان، مشروعیت داشت؛ بلکه این سخن، بدین معناست که در فضای سیاسی ـ اجتماعی ایجاد شده توسّط معاویه، به طور طبیعی، این امکان وجود داشت که برای نسل های متعدّدی حکومت در خاندان ابو سفیان، تداوم پیدا کند؛ امّا جنایتی که یزید مرتکب شد، این زمینه را از بین برد.

به عبارت دیگر، انتساب تداوم یا عدم تداوم حکومت خاندان ابو سفیان و انتقال آن به بنی مروان، به خداوند منّان، در حدیث یادشده، از باب توحید اَفعالی است که هیچ پدیده ای در جهان بدون مشیت خدا تحقّق نمی یابد و نفی کننده ی اراده ی انسان نیست و دلالتی بر مشروعیت پدیده ندارد.[۲]