نقش زُهری در روایات اصلی جمع قرآن

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده :

سال / شماره پیاپی / صفحه 167-190

چکیده :

در بررسی اِسنادی روایات اصلی جمع قرآن، نقش ابن شهاب زُهری به عنوان جامع و حلقه مشترک این روایات، به خوبی به چشم می‌خورد. راویان این دسته روایات عمدتاً مدنی بوده و حکایت از جمع قرآن توسط ابوبکر، عمر و عثمان دارند. با توجه به جایگاه محوری زهری به عنوان نمایندۀ گروه مدنی «اصحاب اثر» در ربع نخست سدۀ دو هجری و نیز به عنوان اولین مدوّن حدیث نبوی، به نظر می‌رسد وی اصلی‌ترین منبع نقل حدیث برای راویان بعد از خود بوده است. ازاین‌رو وی روایاتی از جمع قرآن را که در انتهای قرن یک هجری در مدینه رایج بوده، نقل کرده و رواج‌دهندۀ اصلی این روایات، بعد از خود بوده است. تعلق زهری به بوم مدینه و درنتیجه، «مدنی‌گرایی» او در امتداد روحیۀ انحصارگرایی علمای مدینه باعث شد تا به دنبال یکسان‌سازی مصاحف و اصل قرار دادن مصاحف مدینه، تنها ایشان به روایات مشهور جمع قرآن اهتمام ورزند. زهری تنها سه خلیفۀ اول را جزو خلفای راشدین ‌شمرده و عثمان را افضل از حضرت علیR می‌دانسته است. بدین ترتیب «عثمانی‌گری» زهری و ارتباط و کارگزاری مستمر او در دستگاه خلافت اموی که در طراحی و ترویج جریان عثمانیه نقش اساسی را ایفا کردند، باعث می‌شد دربارۀ روایات جمع قرآن تنها به نقل و ترویج روایات مشهور جمع قرآن بپردازد.

کلیدواژه‌های مقاله :ابن‌ شهاب زهری، روایات جمع قرآن، خلفای راشدین، گرایش عثمانی، مدنی‌گرایی.