اقبال الأعمال

کتابی معروف در ادعیه

رضى الدين أبو القاسم على بن سعد الدين موسى بن جعفر بن (م ۶۶۴ق) در مقدمۀ فلاح السائل نوشته است: کتابی در تتمیم مصباح المتهجد شیخ طوسی با این عنوان می نویسم: « كتاب مهمات في صلاح المتعبد و تتمات لمصباح المتهجد».

کتاب مهمات ابن طاوس ده مجلد بوده است:

۱ و ۲. كتاب فلاح السائل در اعمال شبانه روز؛

۳. كتاب زهرة الربيع در دعاهای هفته؛

۴. كتاب جمال الأسبوع در اعمال هفته؛

۵. كتاب الدروع الواقية در ادعیه ای که در روزهای مخصوص از هر ماه تکرار می شوند ؛

۶. كتاب المضمار در اعمال و ادعیه ماه رمضان ؛

۷. كتاب السالك در مناسک حج؛

۸ و ۹. كتاب الإقبال بالأعمال الحسنة در اعمال سالانه؛

۱۰. كتاب السعادات در عبادات و ادعیه ای که زمان مشخصی ندارند.

گفتنی است که ابن طاوس افزون بر کتاب مهمات کتب دیگری در ادعیه دارد که برخی از آنها مثل مهج الدعوات و المجتنی چاپ شده اند.

آنچه که امروز به عنوان اقبال الأعمال مشهور است شامل دو کتاب از ده کتاب بالاست:

المضمار در اعمال و ادعیه ماه رمضان و الإقبال بالأعمال الحسنة در اعمال سالانه.

ابن طاوس بنا به اهمیت ماه رمضان آغاز سال را ماه رمضان می داند و در این باره در اول کتاب به تفصیل به بحث می نشیند. اهمیت ماه رمضان چنان است که در اعمال سالانه یک مجلد از کتابش را به اعمال و ادعیه ماه رمضان اختصاص می دهد. او سفارش می کند که مسافر این کتاب را در سفرهایی که چندین ماه یا بیشتر به طول می انجامد همراه ببرد.

او در این بخش برای هر روز ماه رمضان یک دعا نقل کرده است.

کتاب مضمار از سالها پیش به عنوان جلد اول اقبال الأعمال به شمار رفته است.

اقبال الأعمال یا جلد دوم و سوم کتاب شامل اعمال یازده ماه از سال است. جلد دوم شامل اعمال ماه های شوال، ذی قعده و ذی حجه و جلد سوم شامل اعمال و ادعیه هشت ماه دیگر است.

تألیف اقبال در کربلا به اتمام رسیده است.

ابن طاوس بعدها بخشهایی به اقبال افزوده است از جمله بخشی دربارۀ سقوط عباسی ها در آخر بخش محرم.

نیز در ۱۳ ربیع الأول سال ۶۶۲ بخشی به کتاب افزوده است زمانی که او در این اندیشه بود که خود وی همان شخصی از اهل بیت است که امت را بعد از بنی عباس رهبری خواهد کرد.

مقتل ویژه ای در ماه محرم، روایت تفصیلی ماجرای مباهله و ... از دیگر مطالب خواندنی کتاب هستند.

ترجمه های اقبال

ترجمه ای از علامه محمد تقی مجلسی؛
ترجمه محمد روحی، سماء قلم، ۱۳۸۳ش، قم؛
نور هدایت، شرح معارف فرازهای کلیدی ادعیه بر اساس کتاب اقبال الأعمال، شیخ علی سعادت پرور (پهلوانی تهرانی)، انتشارات احیاء کتاب، چاپ دوم ۱۳۸۸، تهران.

چاپهای اقبال الأعمال

نخستین بار این کتاب زیر نظر شیخ شهید فضل الله نوری به خط علی اکبر طالقانی چاپ شد. از مزایای این چاپ داشتن حواشی از شیخ فضل الله و سید صادق طباطبائی و ... است. این حواشی به کوشش عبد الحسین طالعی در جنگ انجمن فهرستنگاران، دفتر دوم با عنوان پژواک پژوهش باز چاپ شده اند.

سالها بعد آقای آخوندی آن چاپ را افست کرده و منشتر کرد.

چاپ دیگر آن در سه جلد به کوشش جواد قیومی اصفهانی در مؤسسه بوستان کتاب قم در سال ۱۴۱۵ق منتشر شده است.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی