مجالس عزاداری هدفمند برای سیدالشهدا(ع)

با عنایت به اهداف عزاداری امام حسین علیه السلام و آسیب هایی که ممکن است به آن وارد شود و باید از آنها پرهیز داشت ، مجالس عزاداری امام علیه السلام ، در صورتی می توانند عزاداران را در جهت آن اهداف، هدایت کنند که دارای سه ویژگی باشند :

۱ . خدامحوری

مجاهدت های سید الشهدا علیه السلام و همه شهدای راه حق و فضیلت در طول تاریخ ، برای آشنا کردن با خداوند متعال و استقرار یگانه پرستی در سایه حکومت دینی در جهان بود . بنا بر این ، بدون معرفت صحیح دینی نمی توان تحلیل درستی از نهضت عاشورا ارائه کرد و از این رو ، خدامحوری و پیوند زدن دل ها با خدا و ارزش های معنوی ، باید اساس برنامه های مجالس عزاداری و سخنرانی ها و مرثیه سرایی ها باشد ، و این ، درس بزرگی است که امام حسین علیه السلام برای ارائه آن به عموم مسلمانان ، بخصوص پیروان خود ، در عصر تاسوعا، از دشمن ، یک شب مهلت خواست .

 بر پایه گزارش منابع معتبر تاریخی ، عصر روز نهم محرّم ، ابن سعد، دستور حمله به یاران امام حسین علیه السلام را صادر کرد . امام علیه السلام ، هنگامی که آماده شدن سپاه دشمن برای درگیری را ملاحظه کرد ، به برادرش عبّاس علیه السلام فرمود :

 إرجِع إلَیهِم ، فَإِنِ استَطَعتَ أن تُؤَخِّرَهُم إلی غُدوَةٍ وَ تَدفَعَهُم عِندَ العَشِیةِ ؛ لَعَلَّنا نُصَلّی لِرَبِّنَا اللَّیلَةَ ، وَ نَدعوهُ وَ نَستَغفِرُهُ ، فَهُوَ یعلَمُ أنّی قَد کنتُ اُحِبُّ الصَّلاةَ لَهُ ، وَ تِلاوَةَ کتابِهِ ، وَ کثرَةَ الدُّعاءِ وَ الاِستِغفارِ ! [۱] به سوی آنان باز گرد و اگر توانستی ، [حمله] آنها را تا صبح به تأخیر بینداز و امشب ، بازشان گردان، بلکه امشب را  برای پروردگارمان، نماز بخوانیم و به درگاهش دعا کنیم و از وی ، آمرزش بخواهیم ، که او خود می داند من نماز گزاردن برای او، تلاوت کتابش و دعا و آمرزش خواهی فراوان را دوست دارم .

 و بدین سان ، شب عاشورا ، آخرین شب اُنس امام حسین علیه السلام و یارانش با انیس ذاکران بود :

 فَباتَ الحُسَینُ علیه السلام تِلک اللَّیلَةَ جلَیلَةَ عاشوراءَج راکعا ساجِدا باکیا مُستَغفِرا مُتَضَرِّعا ، وَ باتَ أصحابُهُ وَ لَهُم دَوِی کدَوِی النَّحلِ. [۲] شب، فرا رسید و  حسین علیه السلام ، شب عاشورا را به رکوع و سجود و گریه و آمرزش خواهی و تضرّع و زاری پرداخت و یارانش، زمزمه ای مانند آوای زنبور (بدون وقفه) داشتند .

 از عالم ربّانی آیة اللّه میرزا جواد تهرانی رحمه الله نقل شده است که ایشان ، خطاب به روحانیون اهل منبر می فرمود : «کاری کنید که خدا در مجلس امام حسین علیه السلام ، فراموش نشود!» .

 و این، نکته ای است بس مهم و قابل توجّه و تأمّل . در واقع ، فراموش شدن خدا در مجلس امام حسین علیه السلام ، آفت خطرناکی است که مانع آشنایی عزاداران با حکمت عزاداری و روح نهضت حسینی می گردد .

۲ . ارائه تاریخ و تحلیل صحیح از حادثه عاشورا

بدون تحلیلی واقع بینانه از نهضت عاشورا ، امکان ندارد که عزاداران با اهداف والای عزاداری آشنا شوند و در مسیر آن ، گام برداند . از این رو ، گویندگان و مرثیه سرایان ، در مجالس عزاداری سید الشهدا علیه السلام باید بر پایه تحلیل درست واقعه عاشورا ، سخنرانی و مرثیه سرایی نمایند و بدین منظور ، استفاده از منابع معتبر در تبیین این حادثه ، و اجتناب از آسیب های مجالس عزاداری ، ضروری است و بهترین راه برای رسیدن به این هدف ، خواندن متن مقتل از منابع معتبر است .

 فرموده رهبر انقلاب اسلامی آیة اللّه خامنه ای در این باره ، در خور توجّه است که :

 اگر برای ذکر مصیبت، کتاب نَفَسُ المهموم محدّث قمی را باز کنید و از رو بخوانید ، برای مستمع ، گریه آور است و همان عواطف جوشان را به وجود می آورد . چه لزومی دارد که ما به خیال خودمان ، برای مجلس آرایی، کاری کنیم که اصل مجلس عزا از فلسفه واقعی اش دور بماند؟ [۳]

 و بدین سان ، مرثیه سرایی برای سید الشهدا علیه السلام ، اگر توأم با اخلاص و صداقت باشد ، کاری بس ارزشمند است و اگر وسیله مجلس آرایی و دنیاطلبی باشد ، بسیار زیانبار و خطرناک است . [۴]

۳ . تبلور عاطفه و ارادت به اهل بیت علیهم السلام

تحلیل صحیح نهضت حسینی توسط سخنوران و ذاکران ، نمی تواند جای گزین تلاش های هنرمندانه و به کار گیری اَشکال مختلف هنر در جهت جوشش عواطف و احساسات مردم نسبت به حادثه خونین کربلا گردد . در سازندگی معنوی ، عواطف و احساسات ، نقش ویژه ای دارند که هیچ چیز دیگر نمی تواند جای آنها را پُر کند . لذا اهل بیت علیهم السلام ، تأکید ویژه ای بر گریستن و گریاندن بر مصائب سید الشهدا علیه السلام داشته اند و خود نیز با تشویق مرثیه سرایان و استماع مرثیه آنان ، [۵] زمینه گسترش این فرهنگ را در میان پیروان خود ، فراهم می کردند ، چنان که از یکی از شعرای معاصر امام باقر علیه  السلام به نام کمَیت ، نقل شده که وقتی نزد امام علیه السلام مرثیه سرایی کرد ، آن بزرگوار گریست و سپس به او فرمود :

 ما مِن رَجُلٍ ذَکرَنا أو ذُکرنا عِندَهُ ، فَخَرَجَ مِن عَینَیهِ ماءٌ وَ لَو قَدرَ مِثلِ جَناحِ البَعوضَةِ إلّا بَنَی اللّهُ لَهُ بَیتاً فِی الجَنَّةِ ، وَ جَعَلَ ذلِک حِجابا بَینَهُ وَ بَینَ النّارِ. [۶] هیچ کس  نیست که از ما یاد کند یا در نزدش یاد شویم و از چشمانش، هر چند به اندازه بال پشه ای، اشک در آید، جز این که خداوند، برایش خانه ای در بهشتْ بنا می کند و آن را مانعی میان او و آتش [دوزخ] ، قرار می دهد .

 مرثیه سرای هنرمند ، آن کسی است که با تکیه بر منابع معتبر و بر پایه تحلیل و تبیین صحیح حادثه عاشورا ، بیشترین نقش را در تبلور یافتن عواطف و احساسات مردم نسبت به سالار شهیدان ، ایفا نماید و بدین سان ، خدامحوری و ارادت به خاندان رسالت را در جامعه ، گسترش دهد .