مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : تاريخ اليقعوبي
محل نشر : نجف
ناشر : مکتبه حیدریه
تاریخ انتشار : 1384 ق
تعداد جلد : 3
قطع : وزیری
زبان : عربی
رده بندی کنگره : DS‎‏ ‎‏35‎‏/‎‏63‎‏ ‎‏/‎‏ی‎‏7‎‏ت‎‏2‎‏ ‎‏1300‎‏ی
منبع: افق حوزه
جستجو در Lib.ir

تاريخ اليقعوبي

در این کتاب سرگذشت پیامبران از آدم تا عیسی - علیهم السلام - و پس از آن تاریخچه‌ای از پادشاهان و ملل و ممالک جهان آمده است.

بخش نخست کتاب تاریخ یعقوبی تآلیف احمد بن ابی یعقوب بن جعفربن وَهْب یعقوبی (زنده در ۲۹۲ ق) ــ که در بارة تاریخ پیش از اسلام است ــ مقدمه‌ای داشته که در دست نیست. در بخش فعلی کتاب، که از میانة داستان آفرینش آغاز شده، سرگذشت پیامبران از آدم تا عیسی - علیهم السلام - و پس از آن تاریخچه‌ای از پادشاهان و ملل و ممالک جهان آمده است. یعقوبی در بیان تاریخ پیامبران، از قرآن مجید و مآخذ اسلامی و کتب عهدین از جمله اناجیل اربعه نقل و اقتباس کرده است.

یعقوبی در فصل «ملوک فارس » به فرهنگ اساطیری و تاریخ ایران باستان پرداخته و دربارة نظام کشورداری و سلسله مراتب دولتی ساسانیان سخناني گفته است. ازینرو تاریخ یعقوبی از قدیم‌ترین و مهم‌ترین منابع برای شناخت دورة ساسانیان به شمار می رود.

مجلد دوم تاریخ یعقوبی به تاریخ اسلام اختصاص دارد. در آغاز اين مجلد، شرح زندگی پیامبر اسلام - صلی اللّه علیه وآله وسلم - از ولادت تا بعثت، هجرت، غزوات، سفیران عرب، کاتبان و همسران پیامبر، خطبه ها و مواعظ او، حجة الوداع، وفات و سپس اوصاف و نسب پیامبر آمده است. شرح رویدادهای روزگار نخستین جانشینان پیامبر، یعنی ابوبکر و عمر و عثمان و امام علی و امام حسن علیهماالسلام، مبحث بعدی است. سپس به دوران حکومت خلفای اموی و عباسی به ترتیب تاریخ جلوس آنان تا حوادث ۲۵۹ پرداخته شده است. تاریخ عباسیان نزدیک به یک پنجم کتاب را شامل می شود.

روش یعقوبی در مجلد دوم، تحقیق در روایات و گزینش آنهاست؛ او، برخلاف مورخان اخباری، چون طبری، سلسلة اسناد روایات را به دست نداده، بلکه پس از بررسی و تدقیق در اخبار راویان و سیره نویسان و مورخان و تفاوتهای آنها گزارشی جامع از اخبار و روایات فراهم آورده است. یعقوبی در مقدمة این جلد، ضمن معرفی مآخذ خود، شماری از راویان و اخباریان و نسب شناسان مشهور سده های دوم و سوم را نام برده است.

وی به مناسبت ذکر وفات ائمه، خلاصه‌ای از سرگذشت و سخنان آنان را تا امام علی النقی - علیه السلام (۲۵۴)، آورده است. یعقوبی ضمن یاد کردن از امير المؤمنين - علیه السلام- و منزلت او و فضایل اهل بیت - علیهم السلام، در بارة شخصیت ابوطالب، حدیث غدیرخم و حدیث ثقلین، ماجرای سقیفه، خلفای نخست و امام حسن - علیه السلام، طلحه و زبیر و زبیریان و امویان و قیام زیدبن علی نیز مطالبی آورده است.

وی در بارة عباسیان میانه رو بوده و از حوادثی که برای آنان ناخوشایند بوده، مانند قتل ابن هُبَیره و ابومسلم خراسانی و سقوط برمکیان، به صورتی مناسب سخن گفته و حتی در وفات امام موسی کاظم - علیه السلام - به ذکر روایت عباسی بسنده کرده است.

یعقوبی در بارة حوادث نزدیک به عصر خود، مانند قیام علی بن محمد صاحب الزنج (متوفی ۲۷۰)، به ملاحظاتی کوتاه اکتفا کرده است.

یعقوبی در تاریخ نگاری شیوه‌ای معتدل داشته و اطلاعاتی که داده، از جمله خطبه‌ها و وصایای سیاسی و اخلاقی و نامه‌های رسمی، دقیق و گاه منحصر به فرد است. یعقوبی در اثر خویش برخی مباحث جغرافیایی را نیز مطرح کرده و به گاهشماری ایرانی و رومی نیز توجه نشان داده است. او در ذکر ولادت عیسی - علیه السلام - و ولادت و بعثت و وفات رسول خدا – صلي الله عليه وآله - و آغاز دورة هر یک از خلفا اطلاعاتی نجومی داده که برگرفته از منجمانی همچون محمدبن موسی خوارزمی (متوفی ۲۳۲) و ماشاءاللّه یهودی (متوفی ۲۰۰ یا ۲۰۵) است.

مسعودی (متوفی ۳۴۵ یا ۳۴۶) در نگارش تاریخ پیش از اسلام از یعقوبی پیروی کرده و مطالب بسیاری از او اقتباس نموده است. در سدة ششم هجری مؤلف مجمل التواریخ و القصص، تاریخ یعقوبی را در دست داشته و از آن نقل و اقتباس کرده است.

برخي از چاپهاي يعقوبي

  1. چاپ نخستین به کوشش هوتسما، با مقدمه ای به لاتیني در معرفی مؤلف و نقد کتاب در دو مجلد، ۱۸۸۳م، لیدن. در این چاپ پاره‌ای تصحیفات راه یافته است؛
  2. تحقيق و تعليق سيد محمد صادق بحر العلوم،‌ مکتبه حيدريه در سه مجلد، چاپ مکرر از جمله سال ۱۳۸۴ق / ۱۹۶۴م، نجف؛
  3. انتشارات دار صادر بيروت در ۱۳۳۹ ش / ۱۹۶۰ از روی طبع هوتسما در دو مجلد؛ اين چاپ را ناشرين مختلف در سالهاي مختلف چاپ کرده‌اند؛
  4. تحقيق خليل المنصور،‌ دار الکتب العلميه و ... .

ترجمه يعقوبي

ترجمة محمدابراهیم آیتی، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، ۱۳۴۲ش؛ انتشارات علمى و فرهنگى آن را بارها تجديد چاپ کرده است (از جمله ۱۳۶۲ش و چ ششم ۱۳۷۱ش)، تهران.

شايان ذکر است که مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي « فهارس تاریخ الیعقوبی» را در سال  ۱۴۱۸ق / ۱۳۷۶ش، ‌منتشر کرده است.

منابع:دانشنامه جهان اسلام، مدخل «تاريخ يعقوبي» از محمدرضا ناجی نيز همان، سايت al-athar.ir؛ سايت lib.ir.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی