مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : جوامع الجامع
پديدآورنده : فضل بن حسن طبرسی
تحقيق : ابوالقاسم گرجی
محل نشر : قم
ناشر : شورای مدیریت حوزه علمیه قم
تاریخ انتشار : 1367 ش
قطع : وزیری
زبان : عربی
رده بندی کنگره : BP‎‏ ‎‏93‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏2‎‏ج‎‏2‎‏ ‎‏1371
جستجو در Lib.ir

جوامع الجامع

تفسیری برگرفته از مجمع البيان و کشاف زمخشری

تفاسير طَبْرِسى

أمين الإسلام فضل بن حسن طَبْرِسى (م ۵۴۷ ق) در دانش تفسير، سه كتاب نوشته است:

الف) مجمع البيان لعلوم القرآن (= تفسير كبير) ؛ آن را در سالهاى ۵۳۰ تا ۵۳۶ در سن بالاتر از شصت در ده جزء تألیف كرده است. مجمع البيان بارها در ايران و صيدا و بيروت و مصر چاپ شده است. چاپى كه داراى تعليقات مرحوم علامه شعرانى (د ۱۳۹۳ق) است از ساير چاپهای موجود در ایران دقيق‏تر است.

ب) الكافي الشافي در يك جزء. این کتاب خلاصه‏اى از تفسير كشاف زمخشرى است كه پس از اطلاع از آن، در سالهاى ۵۳۷ تا ۵۴۱، به تأليف آن مشغول بوده است.

ج) جوامع الجامع.

جوامع الجامع

أمين الإسلام اين تفسير را به درخواست فرزندش شيخ أبونصر رضى الدين حسن، در جمع ميان مجمع البيان و الكافي الشافي، در مدّت يك سال (از ماه صفر ۵۴۲ تا محرم ۵۴۳)، در هفتاد و چند سالگى تأليف كرده است. جز إصرار فرزند، مشوِّق ديگرش در تأليف اين تفسير استمداد و استفاده بيشتر از كشّاف بوده است. مى‏توان گفت كه بيشتر، بلكه نزديك به همۀ مطالب آن از درون كشّاف اقتباس شده و امتيازش از تفسير كشّاف در امور ذيل است:

۱. اختصار و حذف زوايد و مطالب غير ضرورى. طَبْرِسى در اين كتاب به طورى در اختصار كوشيده كه غالباً مطالب را در قالب عبارات موجز و كوتاه‏ترى به خوبى بيان كرده است.

۲. در بسيارى از موارد رواياتى از طرق شيعه نقل كرده كه گاهى با تفسير كشّاف موافق و در بسيارى از مواضع مخالف است.

۳. در پاره‏اى از موارد مطالبى از تفسير مجمع البيان نقل كرده است.

۴. در مواردى كه آراء كلامى اماميه با نظر معتزله موافق نيست، و يا نظر شخصى طَبْرِسى در تفسير آيه با نظر زمخشرى مخالف است، از نظر صاحب كشّاف عدول كرده و آنچه را خود حق مى‏دانسته بيان كرده است.

جوامع الجامع به سبك مجمع البيان منظّم و مرتّب نيست، بلكه مانند كشّاف، مطالب آن به دنبال يكديگر آمده است: در آغاز آياتى چند كه به يك موضوع مربوط است ذكر شده و سپس به تدريج اجزاء آن آيات آورده شد، و در ضمن تفسير آن، قرائت و جهات ادبى از صرف و نحو و لغت و اشتقاق و بلاغت، و احياناً كلام و فقه و اصول بيان شده است.

چاپهاى جوامع الجامع

۱. تهران. به اهتمام على رضا مستوفى. سنگى، رحلى، ۱۳۰۲ق. ۵۳۲ صفحه؛

۲. تهران. به کوشش محمد حسین تاجر کاشانی به خط محمّد حسين گلپايگانى. سنگى، رحلى ۱۳۲۱ق.۵۳۳ صفحه؛

۳. تبريز. به خط طاهر خوشنويس و تصحيح و تحقيق شهيد آية الله قاضى طباطبائى، رحلى، ۱۳۸۳ق. ۵۶۴ + ۲۱ صفحه. (مصحِّح در مقدمه ۲۱ صفحه‏اى و خاتمة الطبع آن مطالب سودمندى آورده است. در سال ۱۴۰۴ق / ۱۳۶۲ش مكتبة الكعبة در تهران آن را افست كرده، اما مقدمۀ سودمند مصحِّح را حذف کرده است!)

۴. بيروت. چاپ دار الأضواء در دو جلد وزيرى،  ۱۴۰۵ق / ۱۹۸۵م. اين چاپ مغلوط و كاملاً تجارى است.

۵. تصحيح استاد آقاى دكتر ابوالقاسم گرجى. این چاپ نمونه عالى تصحيح و در بين كارهاى پژوهشى در ايران كم نظير است. در این چاپ در حواشى و تعليقات، معنى بعضى از لغات، توضيح تعبيرات مبهم، نام شاعر، صدر يا ذيل و معنى شعر، شرح حال كوتاه بعضى از اعيان، تذكّر اختلال و نقص عبارت، نادرستى تعبير، نادرستى رسم الخط، توضيح بعضى از مطالب، وجه شكل و اعراب، نادرستى پاره‏اى از موضوعات، راهنماييهاى سودمند و بسيارى از امور ديگر بيان شده است.

آيات قرآنى به طور كامل مشكول و مُعْرَب است و در غير آيات و در غالب موارد (به‏خصوص كلمات و جملات مشكل)، اعراب گذارى شده است، به طورى كه تقريبا در متن كلمه مشكلى نيست كه بدون اعراب باشد.

سرصفحه‏هاى مناسب و راهگشا، شماره آيات، انواع فهرستهاى راهنما و فنى در پايان هر جلد، هر كدام از ويژگيهاى اين چاپ است كه بر ارزش آن افزوده است.

چاپ اوّلِ مجلّد اوّل و دوم به قطع رحلى و به همت انتشارات دانشگاه تهران به سال ۱۳۵۹ش است، ولى پس از اينكه اين اثر جزء كتابهاى درسى حوزه علميّه قم شد، شوراى مديريت حوزه آن را به سال ۱۳۶۷ش در قطع وزيرى تجديد چاپ كرد. اثر مزبور در سال ۱۳۶۲ش کتاب سال شد.

ترجمه وشرح جوامع الجامع

  1. المقامع شرح فارسی جوامع الجامع طبرسی، محمدجواد ذهنی تهرانی، پیام حق تهران، ۱۳۷۵ش؛
  2. ترجمه گروهیِ آقایان احمداميري شادمهري، عبد العلی صاحبی، حبیب روحانی، علی عبد الحمیدی و ... با مقدمه محمد واعظ زاده خراسانی و ویراستاری ابوالحسن هاشمی، آستان قدس رضوى در ۶ جلد به صورت زیر نویس به سال ۱۳۷۷- ...
  3. كشف البدايع، ترجمه و پاورقي تفسير جوامع الجامع از محمدعلي روحاني خراسانى بیرجندی،قم ۱۳۷۷.

منابع

مقدمۀ استاد گرجی؛ جمع پریشان (دفتر دوم) رضا مختاری، lib.ir

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی