آفرینش چشم

امام صادق(ع) در مناظره با طبیب هندی در باره حکمت های نهفته در چشم سخن می گوید. ازجمله: «پیشانی، از مو تهی است؛ از آن رو که محلّ رسیدن نور به چشمان است. در آن چین و چروک قرار داده شده است؛ بدان سبب که عرق فرو ریخته شده از سر را در خود، محبوس سازد و مانع رسیدن آن به چشمان شود... ابروها در بالای چشمان قرار داده شده اند تا نور را بدان اندازه که بسنده است، به چشمان راه دهند... بینی، در میان دو چشم قرار داده شده است تا نور را در میان دو چشم، به دو بخش مساوی قسمت کند. چشم، همانند بادام است تا میل بتواند دارو را در داخل آن جریان دهد و بیماری (عفونت) از آن بیرون آید. اگر چشم، مربّع شکل یا به صورت دایره بود، نه میل در داخل آن حرکت می کرد، نه دارو به همه آن می رسید، و نه بیماری از درون آن خارج می شد».[۱]

ایشان خطاب به مفضّل بن عمر نیز فرمود: «بنگر چگونه چشمان انسان به سان چراغ هایی که فراز مناره است، در سر انسان قرار گرفته تا قادر بر مطالعه اشیا باشد و در اندام های پایین تر [از قبیل دست و پا] قرار نگرفته است تا آفت ها بدان برسد... چشم ها در اندام میانیِ بدن [چون شکم و پشت] نیز قرار نگرفته است تا چرخش آنها به سوی چیزها و نگاهشان به سوی اشیا دشوار باشد... چشم، آفریده شده است تا رنگ ها را درک کند. اگر رنگ ها وجود داشتند و در این حالت، چشمی نبود که آنها را درک کند، هیچ سودی در آنها متصوّر نبود... از سوی دیگر، اگر چشم وجود داشت، ولی رنگ ها وجود نمی داشتند، چشم، دارای هیچ خاصیتی نبود... چیزهایی همانند نور و هوا، واسطه میان حواس و محسوس ها آفریده شده اند که حواس، جز به کمک آنها کامل نمی شوند؛ زیرا اگر نوری که رنگ را بر چشم آشکار می کند نبود، چشم نمی توانست رنگ را درک کند.[۲]