بررسي تطبيقي و تحليلي « صحيح البخاري » و « الكافي » - صفحه 317

هشت . شمار رجال متّهم و ضعيف

ابن حجر در مقدمه فتح البارى فى شرح صحيح البخارى ، نام بيش از چهارصد نفر از رجال بخارى را كه هر كدام به نوعى ، مورد طعن قرار گرفته اند و رجاليان ، آنان را ضعيف و غير موثّق دانسته اند ، ذكر كرده است . ۱ از نكات مهم در مورد رجال روايات اين كتاب و شيوه مؤلّف ، آن است كه بخارى ، صحّت مذهب راويان را براى نقل حديث از آنان ، هر چند به عنوان اصول و در مقام احتجاج ، لازم ندانسته است . از اين رو ، تعداد قابل توجّهى از راويان صدوقى كه وى به نقل احاديث آنان پرداخته ، از منظر اهل سنّت ، متّهم به فساد مذهب (مانند ، تشيّع ، ارجاء و نصب) بوده اند ؛ لكن جز دو تن از آنان ، بقيه ، مبلّغ و دعوت كننده ديگران به فساد مذهب خويش براساس ديدگاه بخارى نبودند ۲ ... و از نظر بسيارى از محدّثان ، نقل روايات از بدعت گذاران غير مبلّغ ، بلامانع است . ۳ در اين جا براى آشنايى بيشتر ، تعدادى از آنان را نام مى بريم :

الف . نواصب ۴

1 . اسحاق ۵ بن سويد عدوى ؛ 2 . بهز بن اسد ؛ 3 . جرير بن عثمان حمصى ؛ 4 . حصين بن نمير واسطى ؛ 5 . عبد اللّه بن سالم اشعرى ؛ 6 . قيس بن ابى حازم ۶ ؛ 7 . عروة بن زبير ۷ ؛ 8 . حريز بن عثمان ۸ ؛ 9 . ابو بردة بن ابو موسى اشعرى ۹ ؛ 10 . اسحاق بن سويد بن هبيره عدوى ۱۰ ؛ 11 . محمّد بن زياد هانى ابو سفيان حمصى ۱۱ ؛ 12 . عبد اللّه بن سالم اشعرى حمصى ۱۲ ؛ 13 . قيس بن ابو حازم بجلى . ۱۳

1.هدى السارى : مقدمة فتح البارى فى شرح صحيح البخارى ، ص ۵۴۸ .

2.فتح المغيث بشرح الفيه الحديث للعراقى ، ج ۲ ، ص ۶۴ ـ ۶۷ .

3.دانش رجال از ديدگاه اهل سنّت ، ص ۲۰۱ .

4.اينان كسانى اند كه نسبت به امام على عليه السلام و اهل بيت عليهم السلام ، دشمنى دارند (الروضة البهيّة فى شرح اللمعة الدمشقية ، ج ۲ ، ص ۱۸۵) . پس از نامه معاويه به كارگزارانش مبنى بر جعل روايات بر ضد اهل بيت عليهم السلام و نشر آنها در ميان مردم ، راه جعل حديث ، به روى راويان ناصبى ، باز گرديد و تعداد آنان ، رو به فزونى گذاشت (شرح نهج البلاغة ، ج ۱۱ ، ص ۴۴ ـ ۴۵) تا آن جا كه حدود شصت نفر ، راوى ناصبى ، در ميان رجال صحيح البخارى ، به چشم مى خورند (پژوهشى تطبيقى در احاديث بخارى و كلينى ، ص ۱۸۱ ؛ پژوهش نامه قرآن و حديث ، ش ۱ ، ص ۶۶) .

5.هدى السارى : مقدمة فتح البارى فى شرح صحيح البخارى ، ص ۶۱۵ .

6.شرح نهج البلاغة ، ج ۱ ، ص ۳۵۸ .

7.همان ، ص ۳۷۰ .

8.همان جا .

9.پژوهشى تطبيقى در احاديث بخارى و كلينى ، ص ۱۸۷ .

10.دلائل الصدق ، ج ۱ ، ص ۶۰ .

11.پژوهشى تطبيقى در احاديث بخارى و كلينى ، ص ۱۹۵ .

12.همان جا .

صفحه از 336