اهل سنت و تواتر روایات حضرت مهدی(ع)

پرسش :

آیا در میان بزرگان اهل سنت، کسانی بوده اند که قائل به تواتر روایات امام مهدی(ع) باشند؟



پاسخ :

با تكيه بر تتبع برخى از محققان،[۱]تعدادى از بزرگان اهل سنّت را كه به تواتر احاديث بشارت به امام مهدى(ع) اعتقاد داشته اند، برمى شماريم.

۱ . آبرى شافعى (م ۳۶۳ق)

ابو الحسين محمّد بن حسين بن ابراهيم سِجِزى (سِجِستانى) آبرى شافعى، كه از محدثان بزرگ اهل سنّت به شمار مى رود، در كتاب مناقب الشافعى به تواتر احاديث مهدى(ع) تصريح كرده است. بسيارى از محدثان اهل سنّت به اين ادعاى مهم توجّه نموده و سخن او را نقل و تأييد كرده اند. قرطبى در التذكرة،[۲]ابن قَيّم جوزيه در المنار المنيف،[۳]ابن حجر عسقلانى در فتح البارى[۴]و تهذيب التهذيب،[۵]سخاوى در فتح المغيث،[۶]سيوطى در رساله العرف الوردى فى أخبار المهدى،[۷]ابن حجر هيثمى در الصواعق المحرقة،[۸]محمّد جعفر كتانى در نظم المتناثر من الحديث المتواتر[۹]و برخى ديگر از محدثان، بدون هيچ گونه نقدى بر اين ادعا، آن را از آبرى نقل كرده اند.

۲ . دهلوى (م ۱۰۵۲ ق)

عبدالحق بن سيف الدين دهلوى از دانشمندان حنفى در كتاب اشعة اللمعات مى گويد: «احاديثى كه مهدى(ع) را از نسل فاطمه زهرا عليها السلام معرّفى مى كند متواتر است».[۱۰]

۳ . سفارينى (م ۱۱۸۸ ق)

شمس الدين محمّد بن احمد سفارينى نابلسى از علماى حنفى در كتاب لوامع الانوار بر اساس احاديث متواتر، يكى از نشانه هاى قيامت را ظهور پيشوايى لازم الاتباع مى داند كه پايان بخش سلسله امامت است؛ نامش محمّد و مشهورترين لقبش مهدى است.[۱۱]

۴ . شوكانى (م ۱۲۵۰ يا ۱۲۵۵ ق)

ابو عبد اللَّه محمّد بن على يمنى صنعانى، مشهور به شوكانى، يكى ديگر از دانشمندان برجسته سنّى مذهب است كه احاديث مهدى منتظر(ع) را متواتر مى داند. او در اين باره كتابى مستقل با عنوان التوضيح فى تواتر ما جاء فى المهدى المنتظر تأليف كرده و پس از ذكر مجموعه اى از احاديث وارده در اين موضوع مى گويد: «احاديثى كه در باره مهدى منتظر و نزول عيسى رسيده متواتر است و اين مقدار براى كسى كه ذره اى ايمان و اندكى انصاف داشته باشد كفايت مى كند».[۱۲]

۵ . عبد المحسن عَبّاد

شيخ عبد المحسن عَبّاد آل بدر از عالمان معاصر و استاد برجسته دانشگاه اسلامى مدينه در نگاشته اى با عنوان عقيدة اهل السنة و الأثر فى المهدى المنتظر به صورت مستند پاسخ منكران مهدويّت را داده است. اين نگاشته متن سخنرانى اين استاد سَلَفى در يكى از مراكز دانشگاهى مدينه منوره است كه در شماره سوم مجله دانشگاه اسلامى مدينه چاپ، و به صورت جداگانه نيز با تكميل و تحقيق ، در قالب كتاب منتشر شده است.[۱۳]وى در اين اثر ، تعدادى از دانشمندان اهل سنّت را كه بر تواتر احاديث امام مهدى(ع) تصريح كرده اند نام مى برد و كثرت اين احاديث، تعدد طرق آن و اعتقاد فرقه هاى مختلف اسلامى به مضمون آنها را دليلى بر وجود حقيقتى ثابت مى داند كه در آخرالزمان به وقوع خواهد پيوست. بر همين اساس او تصديق احاديث مهدى(ع) را لازمه ايمان به پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله و اخبار غيبى او مى داند و منكران اين حقيقت را افرادى نادان، ستيزه جو يا بى اطلاع قلمداد مى كند.[۱۴]

علاوه بر محدثان يادشده، بسيارى ديگر از دانشمندان اهل سنّت بر تواتر يا صحت احاديث بشارت به امام مهدى(ع) گواهى داده اند.[۱۵]توافق عموم مذاهب اسلامى بر اين اعتقاد اصيل چنان روشن است كه حتّى مخالفان و منكران مهدويّت نيز نمى توانند منكر اين اجماع شوند. ابن خلدون، كه يكى از مهم ترين مخالفان يا ترديدكنندگان در اين باور شمرده مى شود، در اين باره چنين نوشته است:

بدان كه در گذر روزگاران ميان تمام پيروان اسلام مشهور شد كه ناگزير در پايان دوران مردى از خاندان نبوى سر بر مى افرازد كه به دين استوارى مى بخشد و دادگرى پديدار مى سازد و مسلمانان وى را پيروى مى كنند و بر سرزمين هاى اسلامى فرمان روا خواهد بود و مهدى ناميده مى شود.[۱۶]

احمد امين مصرى نيز، كه از جمله افراد نادر مخالف با مهدويّت به شمار مى رود، معترف است كه باور به مهدى در ميان همه طوايف اسلامى وجود داشته و عقيده اى اسلامى به شمار مى رود. او در كتابى كه در مخالفت با اصل مهدويّت نگاشته، ناچار به اين حقيقت اعتراف كرده است: «... امّا اهل سنّت نيز به مهدويّت ايمان آورده اند».[۱۷]

با توجّه به آنچه گذشت، به خوبى آشكار مى شود كه اعتقاد به مهدويّت و انتظار ظهور قائم(ع) ، باورى نيست كه ساخته و پرداخته پيروان اهل بيت عليهم السلام باشد. شايد در ميان اعتقادات كمتر موضوعى را بتوان يافت كه تا اين حد مورد توجّه و توافق دانشمندان همه فرق اسلامى باشد. بر اين اساس با جرئت مى توان ادعا كرد كه اين موضوع، امرى قطعى است و از ضرورت هاى اسلامى به شمار مى رود. البته فرقه هاى اسلامى در همه جنبه ها و جزئيات عقيده مهدويّت هم داستان نيستند. جنبه هايى از اين باور در ميان مذاهب اصلى اسلام يكسان و مشترك است و در بخش هايى از آن هم اختلاف نظر وجود دارد. براى شناخت بهتر موضوع لازم است اين نقاط اشتراك و اختلاف را بشناسيم و به پرسش ها و شبهات پيرامون آن پاسخ دهيم.

[۱]تصريح اهل سنّت به تواتر احاديث امام مهدى(ع) » مجله مشكوة : ش ۶۷.

[۲]التذكرة فى أحوال الموتى و أمور الآخرة: ص ۷۰۱.

[۳]المنار المنيف: ص ۱۴۲.

[۴]فتح البارى: ج ۶ ص ۳۵۸.

[۵]تهذيب التهذيب: ج ۹ ص ۱۲۶.

[۶]فتح المغيث بشرح الفية الحديث للعراقى: ج ۳ ص ۴۲.

[۷]العرف الوردى فى اخبار المهدى : ص ۳ و ۵ .

[۸]الصواعق المحرقه: ص ۱۶۷.

[۹]نظم المتناثر من الحديث المتواتر: ص ۲۲۸.

[۱۰]اشعة اللمعات، الدهلوى: ج ۴ ص ۳۲۱.

[۱۱]لوامع الأنوار البهية و سواطع الأسرار الأثرية: ج ۲ ص ۷۰.

[۱۲]به نقل از «تصريح اهل سنّت به تواتر احاديث امام مهدى(ع) »، مجله مشكوة: ش ۶۷.

[۱۳]اين كتاب ، با عنوان مصلح جهانى به فارسى ترجمه و منتشر شده است .

[۱۴]عقيدة أهل السنة و الأثر فى المهدى المنتظر: ص ۲۹.

[۱۵]براى آگاهى از اسامى پنجاه تن از بزرگان اهل سنّت كه معتقد به تواتر يا صحت احاديث ظهور امام مهدى(ع) بوده اند، ر.ك: «دفاع از مهدويّت»، حديث انديشه: ش ۵ و ۶.

[۱۶]مقدمه ابن خلدون : ص ۲۴۵ .

[۱۷]المهدى و المهدوية، احمد امين: ص ۴۱ (به نقل از : المهدى المنتظر فى الفكر الاسلامى: ص ۱۰).



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت