احاديث منزلت

پرسش :

احاديث منزلت به چه حدیث هایی گفته می شود؟



پاسخ :

از جمله شكوهمندترين عناوينی كه پيامبر خدا با آن از علی(ع) ياد كرده است، «همسانی» و «همبری» علی(ع) با ايشان در كار رهبری است. اين گونه احاديث ، در قلم و بيان عالمان و محدّثان، به اقتضای صراحت كلام پيامبر(ص) ، به «احاديث منزلت» مشهورند. پيامبر خدا اين جايگاه بلندِ علی(ع) را با عبارات مختلف، طرح نموده است ، از جمله با عبارت :

«أنتَ مِنّي بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسی إلّا أنَّهُ لا نَبِيَّ بَعدي».  تو برای من، به منزله هارون برای موسی هستی، جز آن كه پيامبری پس از من نيست .

پيامبر(ص) اين حقيقت را بارهای بار در ميان مردم بيان كرد و بدين گونه، «همسانی علی(ع) با خويش در رهبری» را در پيش ديدها نهاد و به تاريخ سپرد.

از جمله مواردی كه اين كلام معجزگون، درباره علی(ع) آشكارا بيان شده، روزهای پيش از نبرد تبوك است . پيامبر(ص) در شرايطی بس سخت و در هم شكننده، سپاهی گران را سامان داد و با آهنگ نبرد با روميان، از مدينه بيرون آمد. تبوك، دورترين نقطه ای بود كه پيامبر خدا، برای نبرد، بدان جا مسافرت می كرد.

در آن روزگار، جريان نفاق ، در مدينة الرسول ، شكل گرفته بود. اين جريان، با نهايت كينه توزی و مخفی كاری، در انديشه ضربه زدن بر پيكر جامعه نوپای اسلامی بود. پيامبر(ص) نگران از فتنه انگيزی منافقان و كينه توزان در مدّت سفر طولانی خود، علی(ع) را به عنوان «سرپرست اهل بيت و گروه مهاجر و ...» برای حراست از مدينه، در مدينه گذاشت.

فتنه انگيزان كه تمام نقشه های خود را با بودن علی(ع) در مدينه نقش بر آب می ديدند، شايعه ای ساختند و پراكندند كه پيامبر(ص) از همراهی علی(ع) با او، ناخرسند بوده و از اين رو ، علی(ع) را به همراه خود نبرده است.

اكنون ، شير بيشه نبرد و قهرمان بی بديل صحنه های رزم، آماج اتّهام بود. علی(ع) به محضر پيامبر خدا شتافت تا پرده از اين توطئه بردارد. پيامبر(ص) در نهايت صميميّت و با بيانی كه نشانگر عظمت علی(ع) در نزدش بود، فرمود :

«اِرجِع يا أخي إلی مَكانِكَ؛ فَإِنَّ المَدينَةَ لا تَصلُحُ إلّا بي أو بِكَ ؛ فَأَنتَ خَليفَتي في أهلي ودارِ هِجرَتي وقَومي ، أما تَرضی أن تَكونَ مِنّي بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسی إلّا أنَّهُ لا نَبِيَّ بَعدي ؟» .  ای برادر من! به جای خود باز گرد كه مدينه، جز با من يا تو، سامان نمی يابد. تو، جانشين من در خاندان و هجرتگاه و قومم هستی. آيا خشنود نمی شوی كه برای من، به منزله هارون برای موسی باشی، جز آن كه پيامبری پس از من نيست؟

پيامبر(ص) با صراحت، همه مناصب خود را، جز منصب نبوّت، برای علی(ع) رقم زد و عملاً علی(ع) را ادامه دهنده راه و تداوم بخش مسئوليّت والای خويش در زعامت امّت و مرجعيّت فكری مردم ، معرّفی نمود.

در برخی از نقل ها آمده است كه پيامبر(ص) پيش از اين جمله صريحا فرمود:

«إنَّهُ لابُدَّ مِن إمامٍ وأميرٍ ؛ فَأَنَا الإِمامُ ، وأنتَ الأَميرُ» .  مردمان را، امام و اميری لازم است ؛ من امامم و تو امير .[۱]


[۱]ر . ك : ج ۲ ص ۳۷ (احاديث منزلت) .



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت