169
مَنهَجُ اليقين

مَنهَجُ اليقين
168

[ حكم شطرنج و نَرْد]

و كلينى رضى الله عنه از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه در تفسير قول الهى : «فَاجْتَنِبُواْ الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَ اجْتَنِبُواْ قَوْلَ الزُّورِ»۱ فرمود كه : نجس از بت ها كه خداى تعالى ، امر به اجتناب از آن كرده ، شطرنج است و قول باطل ، خوانندگى است . ۲
و از آن حضرت ، روايت كرده كه فرمود : خداى تعالى ، در هر شبى از شب هاى ماه مبارك رمضان ، جمعى را از آتش جهنّم خلاص مى كند ، مگر كسى كه افطار به چيزى مست كننده كرده باشد يا صاحب عداوت يا بدعت يا صاحب دوشاه باشد . كسى پرسيد كه : صاحب دوشاه ، كدام است؟ فرمود : شطرنج . ۳
و از آن حضرت ، روايت كرده كه سؤال كردند از حال شطرنج . فرمود كه : بازى مجوسان را به اهلش بگذاريد كه خداى تعالى ، آن بازى را لعنت كناد يا لعنت كرده . ۴
و از حضرت امام موسى [ كاظم ] عليه السلام روايت كرده كه : مردى از اهل بصره به آن حضرت گفت كه : فداى تو شوم ! من با جمعى مى نشينم كه شطرنج بازى مى كنند و من ، بازى نمى كنم ؛ امّا نگاه مى كنم . فرمود : چه كارى است تو را با مجلسى كه خداى تعالى ، نظر به اهل آن نمى كند؟ ۵
و از حضرت امام رضا عليه السلام روايت كرده كه فرمود : كسى كه نگاه به شطرنج مى كند ، مثل كسى است كه به آتش جهنّم ، نگاه كند . ۶
و از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله نهى فرمود از نَرْد و از شطرنج . ۷
و عياشى در تفسير [ خود ] از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : فروختن شطرنج ، حرام است و خوردن قيمش سُحْت است و نگاه داشتن آن ، كفر است و بازى كردن به آن ، شرك است و سلام كردن بر كسى كه شطرنج بازى كند ، معصيت و كبيره هلاك كننده است . و كسى كه دست در شطرنج مى كند ، مثل آن كسى است كه دست در گوشت خوك ، فرو برده باشد و نماز صبح او صحيح نيست تا وقتى كه دست خود را بشويد ، همچنان كه از دست گذاشتن به گوشت خوك مى شويد . و كسى كه نگاه به شطرنج مى كند ، مثل كسى است كه نگاه به فَرْج مادرش كند . و كسى كه بازى مى كند و كسى كه نگاه به شطرنج مى كند در وقتى كه ديگرى بازى مى كند . و كسى كه سلام مى كند بر بازى كننده در وقت بازى ، همه در گناه ، مساوى هستند . و كسى كه بنشيند به بازى شطرنج ، پس بايد كه جاى خود را در جهنّم ، مهيّا سازد و آن زندگى ، حسرت او خواهد بود در روز قيامت . و حذر كن از همنشينىِ بازى كننده اى كه به بازى خود ، فريفته شده باشد ؛ زيرا كه از جمله مجالسى است كه اهلش محلّ غضب الهى شده اند و هر ساعت ، منتظر غضب اند و چون نازل شود ، تو را با ايشان ، فرو خواهد گرفت . ۸
و ابن بابويه رحمه الله اكثر مضامين اين حديث را در من لايحضره الفقيه ، ذكر كرده و گفته كه : نَرْد ، بدتر است از شطرنج ، و جايز نيست بازى كردن به انگشتر و چهارده خانه كه نوعى است از قمار . ۹ حتى اين كه بازى كردن اطفال به گردو ، قمار است . و اين مضامين در صحيفة الرّضا هم مذكور است .
و در كتاب جامع الأخبار ، از حضرت امام رضا عليه السلام روايت كرده كه فرمود : چون سرِ حضرت امام حسين عليه السلام را به شام بردند ، يزيد ـ لعنهُ اللّه ـ امر كرد تا سر را گذاشتند و بر آن ، سفره كشيدند و خود و اهل مجلس ، چيزى خوردند و فُقّاع ، شُرب كردند . و بعد از آن كه فارغ شدند ، امر كرد تا سر مبارك آن حضرت را در طشتى گذاشتند و پارچه اى كه نقش شطرنج بر آن كشيده بودند ، بر آن طشت ، پهن كردند و نشست به بازىِ شطرنج و حرف از آن حضرت و پدر و جدّ او ـ صلوات اللّه عليهم ـ مى گفت و استهزا مى كرد ، و هر وقت كه از همبازى خود مى برد ، فُقّاع برمى داشت و مى خورد تا سه مرتبه ، و آنچه زياد مى آمد ، نزديك طشت ، بر زمين مى ريخت . پس هر كس از شيعيان ما باشد ، بايد كه پرهيز كند از شرب فقّاع و بازى كردن شطرنج ، و بايد كه ياد حضرت امام حسين عليه السلام بكند يا نام آن حضرت را به زبان آورد و صلوات بر آن حضرت فرستد و لعنت كند يزيد و آل يزيد را تا خداى تعالى ، به سبب آن ، گناهان او را از نامه عملش محو كند ، هر چند به عدد ستاره هاى آسمان باشد . ۱۰
و از آنچه گذشت ، ظاهر شد كه هر قِسم بازى كه بُرد و باخت به آن كنند ، قمار و حرام است ، حتّى بازى تخم مرغ كه اطفال مى كنند . و از جمله چيزهاى قبيح كه در بلاد عجم هست ، شيوع قمار است و علانيه بر سر بازارها بازى كردن ، خصوصا در ماه مبارك رمضان ـ كه شريف ترينِ اوقات است ـ و گرفتن مال از قماربازان ؛ و عجيب تر آن است كه بعضى از اقسام قمار كه از آن جا مالى هم نمى گيرند ، مثل تخم بازى ، نهايتِ شيوع دارد و در عيد ، دكان ها آراسته مى كنند و بعضى از حكّام كه گاهى در صدد رفع بعضى نامشروعات مى شوند ، منع نمى كنند با آن كه همه عقلى ، اين معنى را مى يابد كه قطعِ نظر از آن كه شيوع چنين فسقى در بلاد اسلام ، كمال شناعت دارد ، باعث ضايع شدن اطفال مسلمانان و اسراف بسيار و مفاسد ديگر مى شود ، بى آن كه منفعتى به كسى عايد شود ؛ و اين ، نهايت بى پروايى و اهتمام نداشتن به احكام شرع است . «وَاللَّهُ يَهْدِى مَن يَشَآءُ إِلَى صِرَ طٍ مُّسْتَقِيمٍ» . ۱۱

1.. سوره حج ، آيه ۳۰.

2.. الكافى ، ج ۶ ، ص ۴۳۶ ، ح ۷ .

3.. همان ، ص ۴۳۵ و ۴۳۶ ، ح ۵ .

4.. همان ، ص ۴۳۷ ، ح ۱۳ .

5.. همان ، ص ۴۳۷ ، ح ۱۲ .

6.. همان ، ح ۱۶ .

7.. همان ، ح ۱۷ .

8.. اين روايت ، در تفسير العيّاشى يافت نشد ولى ابن ادريس در سرائر (ج ۳، ص ۵۷۷) به نقل از جامع بزنطى ، آن را نقل نموده است .

9.. كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۵۸ و ۵۹ ، ح ۵۰۹۳ .

10.. در جامع الأخبار ، يافت نشد ؛ كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۴۱۹ ، ح ۵۹۱۵ .

11.. سوره بقره ، آيه ۲۱۳ .

  • نام منبع :
    مَنهَجُ اليقين
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 281132
صفحه از 527
پرینت  ارسال به