[ شكستن پيمان ديگران ]
و امّا نقضِ عهدى كه كسى با كسى بسته باشد و آن ، معنى غَدْر است ، پس كلينى رحمه الله روايت كرده كه حضرت امير المؤمنين عليه السلام در اثناى خطبه اى فرمود كه : يا ايّها الناس ! اگر نه آن بود كه غَدْر بد مى بود ، هر آينه ، من از جمله جماعتى بودم كه به حيله و تدبير ، كارها را بهتر از ديگران به راه مى برند ؛ وليكن هر غدر و بى وفايى اى را فجورى لازم است ، و هر فجورى را كفرى يا كفرانى لازم است ، و به تحقيق كه غَدر و فجور و خيانت ، در آتش جهنّم اند. ۱
و سيّد رضى ـ رضى اللّه عنه ـ ، اين كلام را در كتاب نهج البلاغة ، ذكر كرده و روايت او بر اين زياده اشتمال دارد كه : هر صاحب غَدرى را لَوايى ، يعنى عَلَمى هست كه در روز قيامت ، او را به آن علامت ، مردم خواهند شناخت. ۲
[ بيست و هفتم : قطع رحم]
بيست و هفتم از جمله كبائر ـ چنان كه از حديث حضرت عبد العظيم ظاهر مى شود ـ ، قطعِ رَحِم است و حضرت امام جعفر صادق عليه السلام به آيه اى كه در باب نقض ِ عهد مذكور شد ، استدلال فرموده بر آن كه قطعِ رحِم ، از جمله كبائر است و از آن استدلال ، ظاهر مى شود كه مراد از «مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ »۳
كه در آيه واقع شده ، صِله رحِم است يا امرى كه اعمّ از صِله رحِم باشد. و بر اين معنى دلالت مى كند آنچه كلينى رحمه الله از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه از پدر خود روايت فرمود كه : حضرت على بن الحسين عليهم السلام به من وصيّت فرمود كه : يا بُنَىَّ ! ملاحظه كن پنج كس را كه با ايشان ، مصاحبت نكنى و با ايشان ، سخن نگويى و در هيچ راهى با ايشان ، همراه نباشى. گفتم : اى پدر ! كدام اند آن پنج كس؟ فرمود كه : احتراز كن از مصاحبت كذّاب ؛ زيرا كه او به منزله سراب است. نزديك مى كند از براى تو دور را ، و دور مى كند نزديك را (و سراب ، سفيدى اى است كه قبل از زوال و بعد از زوال ۴ ، در بيابان ها مرئى مى شود كه تشنه ، متوجّه آن مى شود و گمانش آن است كه بر سرِ آب مى رود).
بعد از آن فرمود كه : پرهيز كن از مصاحبت فاسق ؛ زيرا كه تو را به يك لقمه يا كمتر مى فروشد. و پرهيز كن از مصاحبت بخيل ؛ زيرا كه تو را مدد نمى كند به مالش ، در وقتى كه احتياجت به او بيشتر از همه احوال باشد. و بپرهيز از مصاحبت احمق ؛ زيرا كه اراده مى كند كه به تو نفعى برساند و ضرر مى رساند. و بپرهيز از مصاحبت كسى كه قطعِ رحِم خود مى كند ؛ زيرا كه من ، او را در كتاب الهى ملعون يافته ام در سه موضع . ۵
حق تعالى فرموده : «فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فِى الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُواْ أَرْحَامَكُمْ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمَى أَبْصَارَهُمْ» ؛ ۶ يعنى : آيا نزديك هستيد شما و متوقّع از شما اين معنى هست كه اگر والى و حاكم بر مردم شويد ، فساد در روى زمين بكنيد و قطعِ رحِم هاى خود بكنيد. اين چنين جماعت ، آنهايند كه خداى تعالى ، ايشان را لعنت كرده ؛ يعنى از رحمت خود، دور كرده. پس ايشان را كَر ساخته و چشم هاى ايشان را كور ساخته.
و فرموده كه « وَ الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِى الْأَرْضِ أُوْلَئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ»۷ ، و ترجمه اين آيه مذكور شد . و در سوره بقره فرمود كه ۸ : «الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِى الْأَرْضِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ» . ۹
واز جمله احاديثى كه در باب قطعِ رحِم وارد شده ، آن است كه كلينى رحمه الله از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : حذر كنيد از خصلتى كه باعث استيصال مى شود ؛ زيرا كه آن ، خصلت مردان را مى ميرانَد. راوى سؤال كرد كه : آن ، كدام است؟ فرمود كه : آن ، قطعِ رحِم است. ۱۰
و از بعضى از اصحاب آن حضرتْ روايت كرده كه گفت : به آن حضرت گفتم كه : برادران و ۱۱ بنى عمّ من ، خانه را بر من تنگ كرده اند و مرا ملجأ ساخته اند به يك يورت ۱۲ از آن خانه ، واگر من سخن بگويم ، آنچه در دست ايشان است ، از ايشان مى گيرم. حضرت فرمود كه : صبر كن ، كه خداى تعالى ، به زودى از براى تو ، راه گشادى مى سازد. پس من برگشتم و مرگى در سال صد و سى و يك ، واقع شد. واللّه كه ايشان ، همه مُردند و يك كس از ايشان نمانْد ! بعد از آن ، من بيرون آمدم و چون به خدمت آن حضرت رسيدم ، پرسيد كه : حال اهل بيتِ تو چون شد؟ گفتم : واللّه كه همه مُردند و يك كس از ايشان ، زنده نماندْ ! فرمود كه : اين ، به سبب سلوكى بود كه با تو كردند و چون با تو عقوق ورزيدند و قطعِ رحِم كردند ، مستأصل شدند يا قطع شدند. آيا تو مى خواهى كه ايشان ، زنده باشند و بر تو تنگ گيرند؟ گفتم : آرى. واللّه كه مى خواهم ! ۱۳
و از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام روايت كرده كه : سه خصلت است كه صاحب آنها نمى ميرد تا وقتى كه وَبال آنها را ببيند : ظلم و زيادتى بر مردم ، و قطع كردن رحِم ، و قَسَم دروغ كه كسى با خداى تعالى ، مبارزت به آن نمايد. و از طاعات ، چيزى كه ثوابش زودتر به صاحبش مى رسد ، صِله رحِم است و به درستى كه جمعى فاجر كه با يكديگر تواصل مى كنند ، اموال ايشان ، زياد مى شود و صاحب ثروت مى شوند. و به درستى كه قَسَم دروغ و قطعِ رحِم ، خانه ها را بى صاحب مى كند و نقل مى كند رحِم را ، و نقل رحِم ، موجب انقطاع نسل است. ۱۴
و از حضرت امير المؤمنين عليه السلام روايت كرده كه در بعضى از خطبه هاى خود ۱۵ فرمود كه : پناه مى گيرم به خداى تعالى از گناهانى كه زود ، فانى مى سازد ! پس عبد اللّه بن الكوّاء يَشكُرى برخاست و گفت : يا امير المؤمنين ! آيا گناهانى مى باشد كه زود ، فانى سازد؟ فرمود كه : آرى ؛ و آن ، قطعِ رحِم است. به درستى كه اهل بيتى كه اجتماع كنند و با يكديگر مواسات كنند ۱۶ ، هر چند از جمله فجّار باشند ، خداى تعالى ، ايشان را روزى مى دهد. و اهل بيتى كه از يكديگر ، جدايى كنند و با يكديگر صِله ننمايند ، خداى تعالى ، ايشان را محروم مى سازد ، با آن كه از جمله اتقيا باشند. ۱۷
و از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه : مردى به خدمت آن حضرت ، شكايت كرد از خويشان خود. فرمود كه : خشم خود را فرو خور و چنين كن . گفت كه : ايشان ، چنين و چنين مى كنند. فرمود كه: تو مى خواهى كه مثل ايشان باشى وخداى تعالى، به هيچ يك از شما نظر نكند؟ ۱۸
و از آن حضرت ، روايت كرده كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود : قطع مكن رحِم خود را ، هر چند كه ايشان ، تو را قطع كنند. ۱۹
و از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام روايت كرده كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرموده كه : احتراز كنيد از عقوق والدين ؛ زيرا كه بوى بهشت را مى توان شنيد از هزار ساله راه ؛ و نمى شنود آن را كسى كه عاقّ والدين باشد ، و كسى كه قطعِ رحِم خود كند ، و مرد پيرى كه زِنا كند ، و كسى كه اِزار خود را از روى تكبّر بر زمين كشد. به درستى كه كبريايى ، مخصوص خداوند عالميان است. ۲۰
1.. همان ، ص ۳۳۸ ، ح ۶ .
2.. نهج البلاغة ، ج ۲ ، ص ۱۸۰ ، خطبه ۲۰۰ .
3.. بقره ، آيه ۲۷.
4.. ب : - «بعد از زوال» .
5.. تاريخ مدينة دمشق ، ج ۴۱ ، ص ۴۰۹ .
6.. سوره محمّد ، آيه ۲۲ و ۲۳.
7.. سوره رعد ، آيه ۲۵ .
8.. الف و ب : - « «وَ الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِيثَـقِهِ وَ يَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِى الْأَرْضِ أُوْلَئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ » » ، و ترجمه اين آيه مذكور شد . و در سوره بقره فرمود كه» .
9.. سوره بقره ، آيه ۲۷ .
10.. الكافى ، ج ۲ ، ص ۳۴۶ ، ح ۲ .
11.. ب : - «و» .
12.. يورت يا يورد: يعنى منزل و در اينجا به معنى اطاق .
13.. همان ، ص ۳۴۶ و ۳۴۷ ، ح ۳ .
14.. همان ، ص ۳۴۷ ، ح ۴ .
15.. ب و ج : - «خود» .
16.. ب : + «و» .
17.. همان ، ص ۳۴۷ و ۳۴۸ ، ح ۷ .
18.. همان ، ص ۳۴۷ ، ح ۵ .
19.. همان ، ح ۶ .
20.. همان ، ص ۳۴۹ ، ح ۶ .
