281
مَنهَجُ اليقين

[ هفتم : ذكر الهى ]

هفتم ، مشغول ساختن زبان است به ذكر الهى تا باز مانَد از اشتغال به اقوال باطله كه صاحب آنها ، مستحقّ خلود در نار مى شود با عدم توبه. و مراد به اقاويل باطله مذكوره ، قولى چند است كه باعث خروج از اسلام يا خروج از ايمان شود يا آن كه از اين معنى باشد .
و مراد از آن كه فرموده كه : «اهل آنها ، مخلّد در نار مى باشند» ، آن باشد كه با وجود استحلال ، مخلّد در نارند ، و اين صورتى است كه حرمت آن قول باطل ، معلوم بوده باشد ، بالضّروره يا مطلقا ، و تأويل نمودن خلود نيز ، ممكن است و خالى از بُعدى نيست .
و بدان كه تهليل و تسبيح و امثال آنها ، به هر لفظ و هر ۱ عدد كه باشد ، موجب ثواب و رفع درجات مى شود ، از آن جهت كه امتثال امر الهى به ذكر مطلق يا ذكر كثير در ضمن آنها به عمل مى آيد. اگر ۲ چنانچه اذكار ، موافق اعداد والفاظى باشد كه از ائمّه معصومين ـ صلوات اللّه عليهم أجمعين ـ منقول شده ، افضل و اكمل و متضمّن امتثال امر مطلق و امر خاص خواهد بود و كسى غير ايشان را راهى به معرفت فضل و مقدار ثواب هر يك از اذكار نيست ، و خصوص اذكارى را كه از ايشان روايت نشده ، اگر كسى عبادت داند ، بدعت و تشريع خواهد بود .
و اذكار منقوله ، دو قسمت است : بعضى مخصوص است به وقتى خاص ، مثل عقيب صلوات و امثال آن ، چنانچه در كتاب هاى دعا و تعقيبات ، مذكور است و اين مختصر ، گنجايش تفصيل آنها ندارد ؛ و بعضى مخصوص به وقتى نيست . و در اين مقام ، قدرى از آنها مذكور مى شود .
از آن جمله ، محمّد بن يعقوب كلينى رضى الله عنه روايت كرده از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام كه فرمود : كسى كه هر روز ، ده مرتبه بگويد : «أشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلَا اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ إلهاً وَاحِدا أحَدا صَمَدا لَمْ يَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لا وَلَداً» ، خداى تعالى ، از براى او چهل و پنج هزار حسنه مى نويسد و چهل و پنج هزار سيّئه از او محو مى كند ۳ و چهل و پنج هزار درجه از براى او رفيع ۴ مى گرداند . ۵
و از آن حضرت ، روايت نموده كه فرمود : كسى هر روز بگويد : «لا إلهَ إلَا اللّه ُ حَقّا حَقّا لا إلهَ إلَا اللّه ُ عُبُودِيَّةً وَ رِقّا لا إلهَ إلَا اللّه ُ إيمانا وَ صِدْقا» ، خداى تعالى ، متوجّه او مى شود و رو از او نمى گرداند تا آن كه به بهشت رود . ۶
و از آن حضرت ، روايت كرده كه فرمود : كسى كه ده مرتبه بگويد : «يا رَبِّ يا رَبِّ» ، خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ در جواب مى فرمايد كه : «لَبَّيْكَ ! ». مطلب تو چيست؟ ۷
و به همين مضمون ، روايت نموده هر گاه كسى ده مرتبه «يا اَللّه ُ» بگويد و همچنين ، هر گاه بگويد : «يا رَبِّىَ اللّه ُ ، يا رَبِّىَ اللّه ُ» ، تا وقتى كه نفس ، قطع شود ، و در بعضى نسخه ها «يا رَبِّ يا اللّه ُ» به جاى يا «رَبِّى اللّه » است ۸ . ۹
و از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام روايت كرده كه فرمود : كسى كه بگويد «أشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلَا اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ وَ أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ» ، خداى تعالى ، از براى او هزار حسنه مى نويسد . ۱۰
و از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : جمعى از فقرا به خدمت حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله آمدند و گفتند : يا رسول اللّه ! اغنيا ، بنده ها دارند كه آزاد كنند و ما نداريم ، و چيزى دارند كه حج به جا آورند و ما نداريم ، و جهاد فى سبيل اللّه به جا آورند و ما نداريم . حضرت فرمود : كسى كه صد مرتبه تكبير بگويد ، افضل است از آن كه صد بنده آزاد كند ، و كسى كه صد مرتبه تسبيح بگويد ، افضل است از آن كه صد شتر به جهت حج ، سياق نمايد ، و كسى كه صد مرتبه حمد الهى بكند ، افضل است از آن كه صد اسب را با زين و لجام و سوار ، در راه خداى تعالى ، بار كند ، و كسى كه صد مرتبه «لا إله إلّا اللّه » بگويد ، عملش در آن روز از همه مردم ، افضل خواهد بود ، مگر از كسى كه زياده بر او بگويد .
بعد از آن ، اين حديث به اغنيا رسيد و ايشان به آن عمل نمودند. پس فقرا به خدمت آن حضرت صلى الله عليه و آله آمدند و گفتند : يا رسول اللّه ! اغنيا ، اين حديث را شنيده اند و به آن ، عمل مى كنند. حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود كه : «ذَ لِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَآءُ» ؛ ۱۱ يعنى : اين ، فضل الهى است كه به هر كه خواهد ، عطا مى كند . ۱۲
و ابن بابويه رحمه الله در ثواب الأعمال ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه پدر آن حضرت ، از آباى كرام خود عليهم السلام روايت مى فرمود كه : كسى كه هر روز ، سى مرتبه بگويد : «لا إلهَ إلَا اللّه ُ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ» ، رو به توانگرى و پشت به فقر و پريشانى مى كند و درِ بهشت را مى كوبد . ۱۳
و در كشف الغمّة ، از آن حضرتْ روايت كرده كه از آباى كرام خود روايت مى فرمود كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود كه : كسى كه هر روز ، صد مرتبه بگويد : «لا إلهَ إلَا اللّه ُ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ» ، از فقر ، امان مى يابد و ايمن مى شود از وحشت قبر ، و توانگرى را به جانب خود مى آورد و درهاى بهشت ، از براى او گشوده مى شود. ۱۴
و در ثواب الأعمال ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : كسى كه هر روز ، صد مرتبه بگويد : «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلَا بِاللّه ِ الْعَلِىِّ الْعَظِيمِ» ، خداى تعالى به سبب اين گفتن ، از او دفع مى كند هفتاد نوع از بلا را كه آسان ترين آنها ، دلگيرى است . ۱۵
و ابن بابويه رحمه الله در امالى ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه از آباى كِرام خود عليهم السلام روايت مى فرمود كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود كه : كسى كه نعمت الهى براى او پى در پى رسد ، بگويد : «الحمد للّه ربّ العالمين» ، و كسى كه پريشانى بر او زيادتى كند ، بسيار بگويد : «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلَا بِاللّه ِ الْعَلِىِّ الْعَظِيمِ» ؛ زيرا اين كلمه ، گنجى است از گنج هاى بهشت ، يا [ فرمود : ] از گنج هاى عرش ، و شفاست از هفتاد و دو نوع از دردها كه آسان ترينِ آنها دلگيرى است . ۱۶
و از آن حضرت ، روايت كرده كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود كه : حضرت آدم عليه السلام شكايت كرد به خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ از تشويشِ خاطر و اندوه. پس حضرت جبرئيل عليه السلام بر او نازل شد و گفت : بگو : «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلَا بِاللّه ِ الْعَلِىِّ الْعَظِيمِ». پس اين كلمه را گفت و وسوسه خاطر و اندوه او زايل شد . ۱۷
و معنى «لا حول و لا قوّة إلّا باللّه » ، چنانچه شيخ طبرسى رضى الله عنه در كتاب احتجاج و ابن بابويه در توحيد و معانى الأخبار روايت كرده اند ، آن است كه : گرديدن ما از معصيت و ترك نمودن ، نيست ، مگر به عون و مددكارىِ خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ ، و قوّت و توانايى نيست ما را بر طاعت خداى تعالى ، مگر به توفيق او . ۱۸
و ابن بابويه رحمه الله در خصال و امالى ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : عجب دارم از كسى كه از چهار چيز ترسد ، چرا پناه به چهار چيز نمى بَرَد : كسى كه از دشمنى و غير او ۱۹ خائف باشد ، چرا پناه به اين كلمه نمى برد كه «حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ» ؛ ۲۰ زيرا كه حق تعالى ، بعد از اين كلمه مى فرمايد كه : آن جماعتى كه اين كلمه را گفتند ، برگشتند با نعمتى عظيم و فضلِ بسيار ، و به ايشان ، بدى نرسيد. و عجب دارم از كسى كه غمى او را عارض مى شود ، چرا پناه نمى برد به اين كلمه كه حضرت يونس در شكم ماهى گفت كه : «لَا إِلَـهَ إِلَا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّى كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» ؛ ۲۱ زيرا كه خداى تعالى ، بعد از اين مى فرمايد كه : پس ما دعاى او را مستجاب كرديم و نجات داديم او را از غم ، و همچنين نجات مى دهيم مؤمنان را . و عجب دارم از كسى كه دشمنان او در مقام مكر باشند ، چرا پناه نمى برد به اين كلمه كه : «أُفَوِّضُ أَمْرِى إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرُ بِالْعِبَادِ» ؛ ۲۲ زيرا كه حق تعالى ، بعد از اين مى فرمايد كه : پس نگاه داشت خداى تعالى ، مؤمن آل فرعون را ـ كه گوينده اين كلمه بود ـ از بدىِ مكرها كه نسبت به او كرده بودند. و عجب دارم از كسى كه خواهش دنيا و زينت دنيا داشته باشد ، چرا پناه نمى برد به اين كلمه كه : «ما شاءَ اللّه ُ لا قُوَّةَ إلَا بِاللّه ِ» ؛ زيرا كه خداى تعالى ، بعد از اين مى فرمايد كه : مرد مؤمن به مرد كافر گفت كه : اگر تو مرا چنين مى بينى كه مال و فرزند من از تو كمتر است ، پس شايد كه خداوند من ، بهتر از بهشتِ تو به من عطا فرمايد. ۲۳ و لفظ «عسى» در اين مقام ، به معنى جزم استعمال شده .
و برقى رحمه الله در كتاب محاسن ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : كسى كه هزار مرتبه «ما شاء اللّه » بگويد بى فاصِله ، در آن سال حج ، او را روزى مى شود و اگر روزى نشود ، خداى تعالى ، اجل او را تأخير مى كند تا وقتى كه حج ، او را ميسّر شود . ۲۴

1.. الف : - «هر» .

2.. ج : «امّا اگر» .

3.. الف : - «و چهل و پنج هزار سيّئه از او محو مى كند» .

4.. الف و ب : «رفع» .

5.. الكافى ، ج ۲ ، ص ۵۱۹ ، ح ۱ .

6.. همان ، ص ۵۱۹ ، ح ۱ .

7.. همان ، ص ۵۲۰ ، ح ۱ و ۲ .

8.. الف : - «است» .

9.. همان جا ، ح ۳ .

10.. همان ، ص ۵۱۸ ، ح ۱ .

11.. سوره مائده ، آيه ۵۴ .

12.. الكافى ، ج ۲ ، ص ۵۰۵ ، ح ۱ .

13.. ثواب الأعمال ، ص ۷ .

14.. كشف الغمّة ، ج ۲ ، ص ۳۷۷ .

15.. ثواب الأعمال ، ص ۷ .

16.. الأمالى ، صدوق ، ص ۶۵۱ ، ح ۸۸۵ .

17.. همان ، ص ۶۳۷ ، ح ۸۵۵ .

18.. الإحتجاج ، ج ۲ ، ص ۲۵۶؛ التوحيد ، ص ۲۴۲ ، ح ۳ ؛ معانى الأخبار ، ص ۲۱ و ۲۲ ، باب معنى لاحول و لاقوة الا بالله ، ح ۱ .

19.. ج : «يا غير آن» .

20.. سوره آل عمران ، آيه ۱۷۳.

21.. سوره انبيا ، آيه ۸۷ .

22.. سوره غافر ، آيه ۴۴.

23.. الخصال ، ص ۲۱۸ ، ح ۴۳ ؛ الأمالى ، صدوق ، ص ۵۵ ، ح ۹ .

24.. المحاسن ، ج ۱ ، ص ۴۲ ، ح ۵۵ .


مَنهَجُ اليقين
280
  • نام منبع :
    مَنهَجُ اليقين
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 281118
صفحه از 527
پرینت  ارسال به