شعر عاشورایی عربی در قرن اوّل تا پایان قرن سوم هجرى

پرسش :

شعر عاشورایی عربی در قرن اوّل تا پایان قرن سوم هجرى را چگونه می توان تحلیل کرد؟



پاسخ :

در این دوره، بیش از پنجاه تن از شعراى عرب، در باره عاشورا، شعر سروده اند[۱]که از سرشناسان آنها، فَرَزدَق، کمَیت اسدى و دِعبِل خُزاعى اند . همچنین به شاعرانى چون ابوالأسود دُئِلى و امام شافعى نیز مى توان اشاره کرد .

ویژگى هاى عمومى سروده هاى این دوره، عبارت اند از:

۱ . اظهار پشیمانى شرکت کنندگان در واقعه کربلا

در میان نخستین سرایندگان، کسانى را مى بینیم که از یارى نکردن امام حسین علیه السلام، اظهار پشیمانى کرده اند. از جمله آنها، عبید اللّه بن حُرّ جُعْفى است که چنین سروده است:

سوگند یاد کرده ام که دیده ام از اندوه، جدا نگردد            و سختْ بگِرید و هرگز اشک هایش کم نشود.[۲]

۲ . نفرین فرستادن بر قاتلان امام حسین(ع) و دعوت به خونخواهى امام(ع)

نفرین فرستادن بر بنى امیه و قاتلان نواده بزرگوار پیامبر صلى الله علیه و آله و دعوت به خونخواهى او، دیگر ویژگى اشعار این دوره است، گر چه حکومت بنى امیه، شاعران را در تنگنا و گاه تعقیب قرار مى داد . دِعبِل خُزاعى، سروده است که:

با کشتن امامشان، نفرین شدند و قطعا نفرین شدند.

او را قطعه قطعه شده در پنج ذراع جا، رها کردند.[۳]

منصور نَمِرى (م ۱۹۰ق)، با سرودن اشعارى نظیر بیت زیر، تحت تعقیب حکومت بنى امیه قرار گرفت:

این کشنده حسین! واى بر تو!

بارى را با خود آوردى که حمل کننده، بار زیر آن، کمر خم مى کند.[۴]


[۱]اين آمار، همگى بر اساس كتاب أدب الطفّآمده است و مقايسه اين كتاب با دائرة المعارف الحسينية (ج ۲ ـ ۴) و زفرات الثقلين، نشان مى دهد كه آمار واقعى، يقينا بيش از اين است .

[۲]تاريخ دمشق: ج ۳۷ ص ۴۲۱:

فَأَقسَمتُ لا تَنفَكُّ عَينى حَزينَةً

وعَينِىَ تَبكي لا يَخِفُّ سُجومُها

[۳]أدب الطفّ: ج۱ ص ۳۰۷:

لُعِنوا وقَد لُعِنوا بِقَتلِ إمامِهِم

تَرَكوهُ وهُوَ مُبَضَّعٌ مَخموسُ .

[۴]أدب الطفّ: ج ۱ ص ۲۰۷:

وَيلَكَ يا قاتِلَ الحُسينِ لَقَد

بُؤتَ بِحَملٍ يَنوءُ بِالحامِلِ!



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت