مصونیت از کوردلی (۴)
و لَا [تَبتَلِيَنّي] العَمى عَن سَبيلِك.[۱]
بحث در تبیین مقصود از «راه خدا» بود که در این دعا از خداوند سبحان می‌خواهیم ما را به بیماریِ نابینایی از راه خودت، مبتلا مکن.
چهار معنا از معانی «راه خدا» یا همان «صراط مستقیم» را که در قرآن و روایات اهل‌بیت (علیهم السّلام) آمده است، بیان کردیم و آن عبارت بود از: دین اسلام، کتاب خدا، راه معرفت خدا و راه محبت خدا.
معنای پنجم آن، «راه انبیا و اولیای الهی» است. در روایتی از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده که در تفسیر آیه ﴿اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ﴾ فرمود:
صِراطُ الأنبیاءِ وَ هُمُ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم.[۲]
مقصود راه انبیا است و آنان، همان کسانی هستند که خداوند به ایشان نعمت داده است.
چه اینکه در آین آیه شریفه بهرمندان از نعمت‌های الهی را اینگونه معرفی نموده است:
﴿وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ﴾.[۳]
و آنان كه از خداوند و پيامبر فرمان برند با كسانى كه خداوند به آنان نعمت داده است از پيامبران و راست‌كرداران و شهيدان و شايستگان خواهند بود.
همچنین از امام زین العابدین (علیه السّلام) نقل شده که فرمود:
نَحنُ أبوابُ اللَّهِ وَ نَحنُ الصِّراطُ المُستَقِيمُ وَ نَحنُ عَيبَةُ عِلمِهِ.[۴]
ما، درهاى خدا هستيم و ما، راه راست اوييم و ما، ظرف دانش او هستيم.
ششمین معنای «صراط مستقیم»، راه بندگی خدا است که در این آیات به آن اشاره شده است:
﴿أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَنِي آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ * وَ أَنِ اعْبُدُونِي هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ﴾.[۵]
اى فرزندان آدم! آيا با شما عهد نكردم كه شيطان را نپرستيد كه او دشمن آشكار شماست؟ و اينكه مرا بپرستيد كه اين راهى است راست؟
با تأمل در این معانی شش‌گانه برای «راه خدا»، یعنی دین اسلام، کتاب خدا، بندگی خدا، معرفت خدا، محبت او و راه پیشوایان بزرگ دینی، به این جمع‌بندی می‌رسیم که مقصود از «صراط مستقیم» چیزی جز عبادت خداوند متعال نیست، زیرا دلیل نامگذاری پیشوایان دین، اسلام، قرآن، معرفت و محبت الهی به «صراط مستقیم» از باب نامگذاری «سبب» به اسم «مسبب» است، چرا که عبادت خدا و اطاعت از او نیاز به شناخت و معرفت او دارد و کسی که او را بشناسد، محبت او را در دل خواهد داشت، همچنین عبادت و معرفت و محبت الهی همان دینداری است که بدون راهنمایی قرآن و پیشوایان دین، رسیدن به آن میسر نیست، بنا بر این، همه اینها مقدمه رسیدن انسان به مقصد و کمال مطلق است که جز با بندگی و عبادت خدا حاصل نمی‌شود.
