سيري در فقه الحديث «حديث اربعين»
سيد مصطفي احمدزاده ۱
چکيده
از جمله روايات منقول از پيامبر صلي الله عليه و آله در باره حفظ و نگارش احاديث، حديث مشهوري است که در ميان حديث‌شناسان به حديث «اربعين» معروف گرديده و در رواج تدوين کتب «اربعين» يا «چهل حديث» تأثير بسزايي داشته است. نويسنده، با استناد به آيات و روايات و تاريخ و فرهنگ اسلام، به رمزشناسي «اربعين» پرداخته و پس از ذکر گونه‌هاي مختلف حديث اربعين، به تجزيه و تحليل سندي روايت روي آورده و با استناد به کتاب صحيفة الإمام الرضا عليه السلام، حديث «من بلغ» و سيره محدثان، صحت آن را به اثبات رسانيده است. بررسي فقه الحديثي حديث اربعين، بويژه معاني مختلف «حَفِظَ» و پاسخ به شبهات وارده؛ بخش پاياني مقاله حاضر است.
کليد واژه‌ها: تاريخ حديث، اجزا، کتب اربعين، حديث اربعين، اربعين، فقه الحديث.
درآمد
از ديرباز، انسان مجذوب تقدّس و راز و رمز نهفته در اعداد بوده است. در اديان بسيار قديمي، آميزه هايي الهي در اعداد مشاهده گرديده است. در هند، عدد، يك نوع «برهما» محسوب مي شد. در يونان، فيثاغورس مكتب خود را بر اساس خصوصيات اعداد پايه گذاري نمود. تمثيل اعداد در شكل بسيار گسترده اش در قبّاله (يكي از فرق يهود) پيدا شد كه بعدها در تصوّف اسلامي و همچنين فلسفه اخوان الصّفا و آيين حروفيّه رسوخ پيدا كرد و از اهميّت شاياني برخوردار گرديد.
هم در آثار اسلامي و هم در آثار يهودي، نيز در يونان قديم، معادل يابي براي حروف و اعداد براي تفسير و تبيين منطقي ـ عرفاني متون مذهبي از جايگاه والايي برخوردار بوده است؛ به گونه‌اي كه از ميان علوم اسلامي، علمي به نام «جفر» ـ كه بر پايه اعداد و حروف استوار است ـ متولد مي گردد كه يك‌سر به راز و رمز نهفته در اعداد و حروف مي پردازد و از اين رهگذر، در جهت كشف ناشناخته ها گام برمي دارد.
در ميان اعداد، بعضي از عددها داراي بار مثبت و بعضي داراي بار منفي هستند؛ مثل عدد هفت و سيزده. ۲
1.استاديار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي.
2.Annemarie schimmel، “NUMBERS”، from Encyclopedia of Religion، Mircea Eliade ،Vol. ۱۱ ،(New York: Macmillan Publishing Company، ۱۹۸۷)، pp. ۱۴-۱۵.
