شرطة الخميس و ارزش حديثشناختي آن
دكتر سيدكاظم طباطبايي ۱
چكيده
از روزگاري كه نصر بن مزاحم منقري(م212ق/827م) وقعة صفين و ابن سعد(م230ق/ 845م) الطبقات را نوشتهاند تا به امروز، همواره پديدآورندگان آثار تاريخي، حديثي و رجالي از گروهي از ياران امام علي بن ابي طالب عليه السلام در دوره خلافتش (35 ـ 40ق) با عنوان «شرطة الخميس» ياد كردهاند؛ اما هيچ يك از آن منابع، آگاهي روشني در باره اين گروه و فعاليتهايشان به دست ندادهاند. از اين رو، اين پرسشها براي ما مطرح ميشود كه: شرطة الخميس چگونه سازماني بوده و ماموريتش چه بوده است؟ چرا آنان را به اين عنوان خواندهاند؟ از آن جمع به ظاهر انبوه، چند تن در شمار راويان حديث هستند و از همه مهمتر، بررسي در باره مدلول عبارت مزبور چقدر در مطالعات حديث شناختي كاربرد و تأثير دارد؟
نگارنده در اين مقاله كوشيده است با مطالعه و مقايسه اسناد و مدارك موجود در اين باره به پاسخ برخي از آن پرسشها دست يابد. در نتيجه پژوهش حاضر، ميتوان گفت كه با وجود تلاش رجالشناسان براي استفاده از اين عنوان در توثيق و تعديل راويان، توصيف جمعي از اصحاب به اين عنوان، تأثير عملي چشمگيري در مطالعات حديث شناختي ندارد.
كليد واژهها: علي بن ابي طالب عليه السلام، شرطة الخميس، رجالشناسي، توثيق عام.
درآمد
در منابع تاريخي، رجالي و حديثي از گروهي از ياران و هواداران امام علي بن ابي طالب عليه السلام با عنوان «شرطة الخميس» ياد كردهاند. كهنترين متني كه اين عنوان در آن به چشم ميخورد، كتاب وقعة صفين اثر نصر بن مزاحم منقري (م212ق/ 827م) است. ۲ پس از آن، ابن سعد (168 ـ 230ق/ 784 ـ 845م) در الطبقات، در شرح حال قَيس بن سعد بن عُباده، از سپاهي با اين عنوان ياد كرده است. ۳ به دنبال ابن سعد، خليفة بن خياط (م240ق/ 854م) در خلال نام بردن از كارگزاران امام عليه السلام از شرطة
1.استاد دانشگاه فردوسي مشهد.
2.وقعة صفين، ص۴۰۶.
3.الطبقات الكبري، ج۶، ص۱۲۲.