خویشتنداری از نیازخواهی از دیگران (۱)
لا تَفتِنّي بِالاستِعانَةِ بِغَيرِكَ إذَا اضطُرِرتُ.[۱]
در این فراز از دعای نورانی مکارم الاخلاق، می‌گوییم: خدایا! مرا به یاری خواستن از غير خودت در هنگام درماندگى‌ام، آزمایش مكن! پس، معلوم می‌شود اینکه انسان هنگام اضطرار و درمانده شدن، سراغ خدا برود یا سراغ غیر خدا، یک آزمایش الهی است.
این درخواست، غیر از اینکه در این فراز آمده، در چند جای دیگر این دعا نیز با تعابیر دیگر تکرار شده است، مثلا در دو فراز بعدی می‌فرماید:
و لا بِالخُضوعِ لِسُؤالِ غَيرِكَ إذَا افتَقَرتُ، و لا بِالتَّضَرُّعِ إلى مَن دونَكَ إذا رَهِبت.[۲]
و مرا به تن دادن به خواهش از غير خودت به گاه نيازمندى‌ام، و التماس و زارى به غير خودت به هنگام ترس، آزمایش مكن.
این تعابیر همه، بیان‌گر این واقعیت است که اضطرار، فقر، ترس و مانند آنها از آزمایش‌های الهی است و انسان در این موقعیت‌ها نباید با درخواست از دیگران، خود را خوار و کوچک نماید، چه اینکه در روایات این مطلب، خصوصا در مورد شیعیان، مکرر مطرح شده است.
امام صادق (علیه السّلام) در سفارش به برخى شيعيان خود ـ طبق نقل ـ می‌فرماید:
شِيعَتُنَا مَنْ لَايَهِرُّ هَرِيرَ الْكَلْبِ، وَ لَا يَطْمَعُ طَمَعَ الْغُرَابِ، وَ لَا يَسْأَلُ عَدُوَّنَا وَ إِنْ مَاتَ جُوعا.[۳]
شيعه ما، كسى است كه [از سختى‌ها و گرفتارى‌ها] چونان سگ زوزه نمى‌كشد و مانند كلاغ، طمّاع نيست و به سوى دشمن ما دست نياز، دراز نمى‌كند، حتّى اگر از گرسنگى بميرد.
همچنین از امام زین العابدین (علیه السّلام) نقل شده که فرمود:
طَلَبُ الحَوائِجِ إلَى النّاسِ مَذَلَّةٌ لِلحَياةِ، و مَذهَبَةٌ لِلحَياءِ، وَ استِخفافٌ بِالوَقارِ و هُو الفَقرُ الحاضِرُ، و قِلَّةُ طَلَبِ الحوائجِ مِنَ الناسِ هُو الغِنى الحاضِرُ.[۴]
نياز خواهى از مردم، مايه خوارى در زندگى و از بين رفتن حياست و از وقار آدمى مى‌كاهد و آن، فقر نقد است، و كمتر دست نياز دراز كردن به سوى مردم، توانگرى نقد است.
همچنین دو جمله از جملات نُه‌گانه‌ای که گفته شده از غرر کلمات امیر المؤمنین (علیه السّلام) است ـ طبق نقل ـ چنین است:
امنُن عَلى مَن شِئتَ تَكُن أميرَهُ. وَاحتَج إلى مَن شِئتَ تَكُن أسيرَهُ. وَاستَغنِ عَمَّن شِئتَ تَكُن نَظيرَهُ.[۵]
بر هر كس كه مى‌خواهى، لطف كن تا اميرش باشى. به هر كس كه مى‌خواهى، اعلام نيازمندى كن تا اسيرش شوى.
