تحلیل گفتمان ادیان در مناظره امام رضا(ع) با علمای دین مسیح و یهود

نشریه : فصلنامه فرهنگ رضوی

نویسنده : پديدآورنده : انسیه خزعلی
پديدآورنده : زری انصاری نیا

سال پنجم / شماره پیاپی 19 / صفحه 73-104

چکیده :

محور مناظرات معروف امام رضا(ع) در مرو که میان آن حضرت و بزرگان دو دین مسیحیت و یهودیت رخ داد، قضیه «الوهیت حضرت عیسی(ع)» است. در این مناظره، امام علیه این مدعا چندگونه استدلال اقامه فرمودند: استدلال های مستقیم در نفی الوهیت حضرت عیسی(ع)، استدلال های غیرمستقیم در قالب اثبات نبوت حضرت عیسی(ع) و اثبات نبوت حضرت محمد(ص).
امام رضا(ع) از دلالت های معنایی و زبانی برای اثرگذاری در مخاطب و اقناع وی و خنثی کردن استدلال او بهره می برد. در این میان استفاده از تأکید و ادوات انسجامی و به کارگیری افعال خاص و صیغه های ویژه آن فعل در برجسته سازی کلام نقش به سزایی دارد همچنان که عبور سریع و بدون تأکید یا به کارگیری الفاظی که بار معنایی کمی دارند، در به حاشیه راندن برخی مفاهیم اثر گذار است. برخی از این دلالت ها درون متنی و به صورت ویژه زبانی است و برخی دیگر برون متنی و متأثر از بافت موقعیتی و نوع نگاه و باورهای مخاطب است.
پژوهش حاضر با روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و نیز با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان بر پایه برجسته سازی و حاشیه رانی ایدئولوژیک ون دایک، به تحلیل تطبیقی مناظره امام رضا(ع) و جاثلیق در اثبات نبوت پیامبر(ص) می پردازد.

کلیدواژه‌های مقاله :تحلیل گفتمان؛ مربع ایدئولوژیک؛ مناظرات؛ امام رضا(ع)