دفاع از حديث و پاسدارانش - صفحه 496

1. ايشان مدعى هستند كه جز كتب اربعه و برخى از كتب ديگر كه مرحوم مجلسى از آنها كمتر استفاده كرده است تمام كتاب ها غير متواتر بوده و به طريق وِجاده به دست آن علامه بزرگ رسيده است و اثبات آن، به عباراتى از مقدمه بحار مستمسك شده اند كه در آن، راجع به منابع بحار آمده است: «إنا وجدنا منه نسخة» و يا مثلاً در مورد كتاب الامامة گفته شده است كه: «وصل الينا منه نسخة قديمة مصححة» و... .
به عنوان مقدمه عرض مى شود كه احاديث به طرق مختلف روايت مى شوند مانند سماع، قرائت، مناوله و... يكى از اين راه ها، اجازه مى باشد. اجازه روايت خود بر دو قسم است: يكى اجازه همراه با مناوله باشد يعنى شيخ روايت، كتابى را به شاگرد داده و به او اجازه روايت آن را مى دهد. قسمت دوم، اين است كه اجازه همراه مناوله و اعطاى كتاب نباشد.
نظر علماى عامه و خاصه بر اعتبار روايتى كه به طريق اجازه روايت شده خواه اجازه همراه مناوله باشد، خواه مجرد از آن استقرار يافته است. ۱ يكى از طرق ديگر روايت، وجاده است و معنى آن اين است كه انسان كتابى را در جايى ببيند بدون اين كه به طريق سماع، قرائت و... و نيز بدون اين كه به طريق اجازه به او رسيده باشد. كتاب وجاده اى اگر اطمينان به صحت نسخه آن باشد، معتبر وگرنه از درجه اعتبار ساقط است. ۲
با اين توضيحات روشن مى شود كه به مجرد ديدن كلمه «وجدت» نمى توان به وجاده اى بودن كتاب حكم كرد، زيرا ممكن است كتاب به طريق اجازه اى روايت شده باشد ولى اين اجازه همراه با مناوله كتاب نباشد بلكه ممكن است مرحوم مجلسى پس از يافتن اين كتب، آنها را در نزد مشايخ و اساتيد، قرائت كرده باشد. و همچنان كه در مقاله پيشين گذشت، غير از كتب اربعه كتاب هاى بسيار ديگرى به روش اجازه به

1.وصول الاخيار الى اصول الاخبار، حسين بن عبدالصمد عاملى، ص ۱۳۵.

2.وصول الاخيار، ص ۱۴۳.

صفحه از 511